TRỒNG CÂY RỪNG

Trồng cây ở vườn và đồng lấy giống từ rừng về không đơn giản, bởi vì cây rừng chỉ còn là cây rừng khi nó mọc trong rừng.

Khi mang cây và hạt giống từ rừng về vườn trồng, cái cây này sẽ gặp rất nhiều vấn đề, bởi vì

– vườn không có đủ cấu trúc đối ứng với rừng,

– vườn không kết nối được với rừng, theo đất nước khí lửa

– vườn không vận hành được như một phần của hệ sinh thái tự nhiên mà rừng là gốc.

—o—o—o—

ĐẤT :

Mỗi khu rừng có một cấu trúc đất riêng gắn liền với cấu trúc núi của rừng đó. Mỗi loại cây rừng lại mọc trên những cấu trúc đất đá khác nhau.

– ĐẤT ĐÁ VÔI : Khi mang cây sang từ Hương Sơn về trồng, vườn nhà tôi không có chất đất, đặc biệt là loại đá vôi như ở Hương Sơn, như vậy cây sang sẽ chỉ có phần trời còn phần đất, phần thân rễ mà thường len lỏi vào khe kẽ đá sẽ không ra cây sang. Khi mang cây rau sắng từ Hương Sơn về trồng, thì rau sắng cũng chỉ có mùi vị ấy khi mọc trên núi đá vôi và ở dưới nắng gió của Hương Sơn thôi.

– ĐẤT NÚI LỬA : Nếu mang cây màng tang hay cây tiêu rừng từ Gia Lai về trồng thì chúng ta có chắc chắn rằng vườn của chúng ta có cùng chất đất với đất núi lửa và kết nối được với biển hồ của Gia Lai ?

Vườn không thể có được loại đất và đá phong phú như ở rừng kể cả vườn này nằm ở bìa rừng, bởi vì vườn chỉ là một khoảnh đất nhỏ, gắn với một ngôi nhà nhỏ rời rạc, trong khi rừng là cả một sinh thái đặt trên một hệ đất núi hoàn chỉnh.

Trồng cây bản địa đặc trưng lấy ở rừng trong khu vực nơi chúng ta sinh sống đem về trồng trong mảnh đất vườn của chúng ta, mà mảnh đất đó có nối mạch với rừng là tốt nhất.

Mạch đất vườn nối được với mạch đất rừng tốt đến đâu thì trồng cây rừng trên đất vườn tốt đến đó. Ngược lại, việc trồng cây rừng sẽ giúp nối mạch đất vườn với mạch đất rừng, mạch đất gốc của xứ sở, nối cây trồng về cây mẹ, về giống loài gốc của cây.

Ví dụ, mình ở Hà Nội thì trước hết nên trồng cây bản địa đặc trưng lấy từ rừng Tam Đảo, Ba Vì, Hương Sơn. Cây ở các rừng này mà không sống nổi, không giữ nổi được bản chất rừng của chúng ở vườn của mình thì khả năng trồng được những cây lấy về từ các vùng rừng xa xôi hơn là rất khó.

Nếu hiểu mục đích của việc làm vườn, chúng ta hoàn toàn có thể tự trả lời được là việc mang cây ngoại lại lai tạo như mít Thái, đại Cam, sung Mỹ … về trồng có lợi gì và có hại gì, cho bản thân chúng ta và cho mảnh đất mà chúng ta đang sống. Với cá nhân mình, trống những cây lai tạp ấy giống như là gieo mầm mống ung thư, tự làm hại mình, hại vườn của mình, thà mình vào rừng chơi và để vườn không, vườn dại còn tốt hơn.

—o—o—o—

NƯỚC :

Cây trong rừng chủ yếu sống nhờ các nguồn nước nào ?

– Gần như tất cả các cây trong rừng đều sống nhờ nước mưa, cho dù cây đó vươn lên bầu trời hay núp dưới tán của cây khác

– Cây sống trong hang lấy nước trong ngưng đọng từ trần hang và thành hang chảy xuống, mà cũng giống như mưa trong hang

– Cây rừng có thể hứng nước sương, đặc biệt về ban đêm, rừng bao giờ cũng nhiều sương hơn thành phố

– Cây sống gần sông, suối, khe, rãnh nước thì sống nhờ các dòng nước mặt chảy ngang qua chỗ chúng

– Cây sống gần hồ thì sống nhờ nước hồ

– Cây sống gần các vũng đọng trên đất, trên đá, trên cây thì sống nhờ nước đọng

– Cây có rễ ăn sâu hoặc sống gần mạch nước ngầm phun trào lên bề mặt có thể sống nhờ nước ngầm.

Khi mang một cái cây từ trong rừng về, chúng ta phải biết loại nước mà cây sử dụng khi còn ở trong rừng, và vườn của chúng ta phải cung cấp được loại nước tương ứng cho chúng

Hãy cùng xem xét các loại nước của rừng và các loại nước tương ứng ở vườn đồng

NƯỚC TRỜI

– NƯỚC MƯA : Cây rừng sống chủ yếu nhờ nước mưa. Mưa rừng núi rất khác với mưa ở rừng biển, và càng khác xa mưa ở đồng bằng, mưa ở giữa đại dương bởi vì lưới trời và vòng tuần hoàn của nước ở những khu vực này khác nhau. Cây non cơ bản mọc ở tầng mặt đất và chủ yếu sống bằng nước mưa, nước sương, nên tưới cây non bằng nước mưa là tốt nhất.

– NƯỚC SƯƠNG : Rừng có nhiều sương và sương lâu tan hơn so với đồng bằng. Sương là một nguồn nước tưới hàng ngày cho cây rừng. Sương của rừng rơi xuống từ các nước bay hơi từ nước mặt như nước hồ và nước đọng như các vũng của rừng. Nước bay hơi, nước ngựng tụ, nước rơi xuống là một chu trình khép kín. Vườn chuẩn cũng phải có nước đọng và nước sương sinh ra từ chu trình khép kín bên trong bầu trời và mặt đất của chính khu vườn như vậy.

NƯỚC ĐẤT

– NƯỚC NGẦM : Nước đất ở các bể nước ngầm sâu dưới lòng đất. Chỉ có cây rừng có rễ đâm sâu mới thể lấy được nước ngầm ẩn

– NƯỚC MÓ : Nước mó là nước ngầm được đẩy lên bề mặt. Nước ngầm ở rừng sẽ xuất hiện tự nhiên tại các khu vực có mó nước hiện hoặc mó nước ẩn ở đầu nguồn của suối và khe

– NƯỚC GIẾNG : Nước giếng là loại nước ngầm được con người đưa lên bề mặt để sử dụng. Đáy giếng là nước mó, lòng giếng là nước hồ và miệng giếng là nước đầu nguồn suối khe. Nước giếng không hợp với cây rừng sống bằng nước trời, nước mặt. Cây rừng mọc ở gần các mó nước hoặc nguồn suối nhận được nhiều nước ngầm là loại cây này hợp với nước giếng nhất.

NƯỚC MẶT TĨNH

– NƯỚC HỒ : Nước hồ là nước đọng trên cấu trúc đất cực kỳ chắc có gốc là đá, mà đá của hồ có khi lộ thiên, có khi ẩn sâu dưới đất.

– – – Có loại hồ tạo ra nhờ nước mặt của sông, suối, khe, rãnh…. gặp các địa hình vực chứa nước và đập ngăn nước tự nhiên. Đây là dạng hồ sông suối.

– – – Có loại hồ tạo ra nhờ nước ngầm của mó phun trào ra khỏi mạch đất đá. Đây là dạng hồ giếng.

– – – Có loại hồ tạo ra nhờ nước của sông ngầm và mó ngầm đi từ biển. Đây là dạng hồ biển.

– – – Có loại hồ được tạo ra nhờ nước trời đọng trên đất đá, và nhờ cấu trúc đất đá và cây tự nhiên mà nước trời này giữ được hoặc tuần hoàn được, không bị mất đi. Đây là dạng hồ ao.

– – – Có loại hồ hoà trộn nhiều loại nước.

– NƯỚC BỂ : Ở nhà chúng ta, nước mưa được hứng trên mái, hứng ở sân, rồi được trữ trong bể, trong vại. Nước bể của vườn đống tương ứng với nước hồ, nên phù hợp với cây sống bằng nước hồ trên núi.

– NƯỚC VŨNG RỪNG : Nước vũng là nước mưa đọng trên đất mà có khả năng giữ nước, nhờ cấu trúc lõm, lớp bùn lầy (bùn nhầy) và lớp cây lưới do rễ cây và thân lá cây mục phân huỷ tạo thành. Nước vũng rất dễ bay hơi, rồi quay trở lại mặt đất nhờ mưa và sương. Nước vũng cũng dễ ngấm xuống tầng đất sâu, và tạo ra sự hao hụt và khô cạn của vũng, mà có thể được bù đắp bằng những cơn mưa đến từ tầng trời cao hoặc xa hơn. Do địa hình đất đá nên vũng được hình thành rất tự nhiên với cấu trúc phong phú trong rừng.

– NƯỚC VŨNG ĐỒNG VƯỜN : Mặt đất của đồng vườn đơn điệu hơn địa hình của rừng nhiều, vũng của vườn được tạo ra do việc đào hố, đào mương rãnh, đào luống và việc đi lại thành đường mòn.

– NƯỚC AO : Ao là một cái bể bằng chất liệu tự nhiên kết hợp với một cái vũng nhân tạo. Nước mưa để tưới cây rừng nên là nước được trữ trong đất, hơn là trữ trong bể, nói cách khác là nước ao. Vậy cách tốt nhất là để cây không chăm sóc, không tưới bón như trong rừng, và nếu cần tưới thời gian đầu là dùng nước ao.

NƯỚC MẶT CHẢY

– SÔNG, RAO, SUỐI, KHE, RÃNH : Đây là các mạch nước chảy tự nhiên trong rừng mà có đầu nguồn là mó nước phun trào, tạo nên dòng chảy. Dòng chảy này giữ được nước không ngấm xuống đất hay hay bốc hơi hết là nhờ sự kết hợp của một hệ thống lòng sông suối … mà giống như lòng hồ hay lòng vũng mở hai đầu

– NƯỚC KÊNH, MƯƠNG, NGÒI : Kênh mương là hệ thống do con người tạo ra để dẫn nước từ suối khe về. Cấu trúc kênh mương mô phỏng cấu trúc suối khe. Vận động của nước trong kênh mương đi theo dòng chảy của suối khe. Cây rừng sống bằng nước dòng chảy tự nhiên trong rừng, sống bằng nước kênh, mương, ngòi thông với dòng chảy tự nhiên là tốt nhất.

NƯỚC LÒNG ĐÁ

– NƯỚC HANG ĐỘNG : Nước hang động là nước ngấm vào mạch đá, vận hành xuyên qua đá. Nước đá vôi là nước đặc trưng của vùng núi đá vôi. Nước hang động là nước vừa tĩnh vừa động, vừa nằm bên trong đất vừa nằm bên ngoài đất, vừa là nước mặt vừa là nước ngầm, vừa là nước trời vừa là nước đất.

– NƯỚC MÁY : Nước máy là dạng nước hang động giả. Cấu trúc của nước máy là hoá chất để làm biến đổi nguồn nước gốc tự nhiên và động lực của nước máy là máy bơm, do động lực tự nhiên của nước đã mất. Nước máy không thể dùng để tưới cây rừng vì nước máy là nước người, nước hoá chất, nước bẩn, nước chết.

NƯỚC SINH VẬT : Mọi sinh vật sống từ cây đến con, đều nhận nước vào cơ thể, trữ nước trong cơ thể, dùng nước trong cơ thể, lọc nước trong cơ thể, vân hành tuần hoàn nước trong cơ thể và thải nước ra khỏi cơ thể. Nước trong cơ thể sinh vật đối xứng với nước hang động, bởi vì có thể nói hang động chính là cơ thể của rừng.

– NƯỚC CÂY

– NƯỚC CON

– NƯỚC NGƯỜI :

– – – Nước thải cơ thể : Con người có thể ăn nước của cây để sống, nhưng cây ăn nước của cơ thể con người thì hầu như sẽ chết, trừ một số loại cây đặc biệt nhận nước tiểu của các động vật thì cũng nhận nước tiểu của người. Loại cây ăn máu của người mà sống là cây ngải.

– – – Nước thải sinh hoạt : Ao và vườn trong cấu trúc nhà vườn là nơi nhận nước sinh hoạt của con người xả ra. Kênh rạch mương cống là nơi thứ hai nhận nước sinh hoạt của con người, mà cơ bản được nối với nước sông rồi đổ ra biển. Rừng không nhận nước thải sinh hoạt của con người, vì nước rừng là nước đầu nguồn, còn nước thải sinh hoạt của con người sống gần rừng sẽ chảy xuôi xuống đồng bằng và ra biển. Một số cây tiếp xúc với nước người, nước thải sinh hoạt, nước bẩn sẽ chết hoặc thoái hoá. Chúng ta đã có câu truyện cổ tích về cây đa trên cung trăng, khi bị tưới nước bẩn là nhổ rễ bay tít lên trời, nơi chỉ có nước sạch. Vậy cần trồng những loại cây mang từ rừng về ở các góc vườn không bị nhiễm nước sinh hoạt của con người.

Như vậy, việc đầu tiên của người làm vườn là kiểm tra lại tất cả các cấu trúc nước và chất lượng nước của vườn. Vườn và nhà cần phải có càng đầy đủ các tốt các cấu trúc giữ nước. Đó là

– Giếng

– Ao

– Bể nước mưa

– Bể nước đất

– Kênh, mương đưa nước từ sông suối, kênh rạch ngoài vườn vào vườn, đồng thời là các dạng vũng chứa nước mưa

Các cây loại cây trong vườn tự tìm kiếm và tự sử dụng các nguồn nước trên theo bản chất của chúng, chứ không phải để tưới. Nếu vườn có đủ cả nước ngầm, nước mặt và nước mưa thì cách tốt nhất là không tưới cây, mà để cây tự tìm nguồn nước phù hợp với mình, tuy nhiên vẫn có hai vấn đề

– Cây mới mang từ rừng về hoặc cây mới mọc lên từ hạt rừng đều cần tưới vì rễ cây còn yếu.

– Nước mưa, nước mặt và nước ngầm ở rừng và ở vườn khác xa nhau, cho nên một cái cây ở rừng có thể không có cách nào tìm được loại nước mà nó đã quen và nó cần như khi còn ở rừng

—o—o—o—

LỬA

Tập tục đốt rừng làm nương rẫy hoặc đốt ruộng sau thu hoạch có thể bị phản đối nhưng nó phản ánh vai trò của lửa trong việc trồng cây. Tương tự như nước có nước đất, nước trời, nước mặt tĩnh và động, thì lửa cũng có lửa đất, lửa trời, lửa mặt.

LỬA TRỜI

– ÁNH NẮNG : Lửa trời quen thuộc nhất là nắng, mà đối xứng với nước trời là mưa.

– ÁNH TRĂNG SAO : Ánh sáng từ sao cũng là một dạng lửa trời mà đối xứng với nước trời là sương.

– SẤM SÉT, CHỚP SÉT

LỬA ĐẤT

– LỬA TÂM TRÁI ĐẤT : Lửa đất đến từ mặt trời ở tâm Trái đất đối xứng với lửa trời đến từ Mặt trời.

– LỬA ĐÁ : Ở đâu có mạch núi lửa và mạch nước nóng thì rõ ràng có mạch lửa đất. Cơ bản núi nào cũng có lửa, không nhất thiết phải là núi lửa. Lửa của núi, lửa của đá đối xứng với ánh sao. Lửa của mạch nước nóng đối xứng với ánh trăng.

LỬA MẶT : Lửa mặt gắn với các sinh vật sống trên đất

– Lửa cây :

– – – hạt cây là cấu trúc chứa nhiều lửa, lửa cho hạt mọc mầm. Đất có lửa giúp bảo quản hạt không bị mục rữa, đợi đến đúng thời điểm, đúng vị trí, đúng đối tượng thì hạt mới nảy mầm

– – – thân gỗ là cấu trúc chứa nhiều lửa, cho nên có thể đốt lửa từ gỗ cây

– – – rễ cây mang lửa đất lên cho cây và chứa lửa đất trong củ. rễ cây dạng gỗ hay dạng củ là cấu trúc chứa nhiều lửa, cho nên củ tươi có thể mọc thành cây như hạt, còn củ khô có thể đốt như gỗ.

– Lửa động vật

– Lửa người : bếp lửa là lửa cây do người thắp lên và người cũng là một loài động vật.

—o—o—o—

KHÍ

Khí đất có thể đi lên bề mặt theo các mạch khí liên quan đến các mạch đá và mạch rễ cây. Mạch khí đất có thể mang cả lửa và nước lên cùng với nó.

Khí trời là gió. Có gió nóng mang nhiều lửa và gió mát mang nhiều nước.

—o—o—o—o—o—

Nhận thức được các vấn đề của việc trồng cây rừng có thể chưa giúp chúng ta trồng được cây rừng ở nhà, nhưng nó có thể giúp chúng ta hiểu được

– thực trạng suy thoái của cây trồng và sức khoẻ của chúng ta hiện nay

– mục đích thực sự của làm vườn và trồng rừng.