HÀN
– Khí tiết : Hàn lộ, Tiểu hàn, Đại hàn
– Hàn thực hay Tết mùng 3/3, ăn bánh trôi bánh chay, Tết Hàn thực rơi vào Tiết Thanh Minh đối xứng với Tiết Hàn Lộ. Như vậy chúng ta có chu kỳ Hàn của một năm là đi từ Hàn Lộ đến Hàn Thực.
– Hàn khí
– Bệnh hàn :
- trúng hàn, nhiễm hàn,
- thương hàn, cảm hàn,
- máu hàn, …
– Thể hàn (cơ thể học)
– Cơ hàn, bần hàn
– Hàn, hàn gắn hai vật cứng, một vết thủng, vết rách, vết nứt, hay sự phân tách
- Kỹ thuật hàn
- Hàn nóng
- Hàn xì, đèn hàn, que hàn, mũi hàn, hàn sắt, hàn thiếc, đồ hàn, thợ hàn …
- Hàn chảy
- Hàn lạnh
- Hàn nóng
- Đối tượng hàn
- Hàn nồi, hàn xong … : bịt lỗ thủng
- Hàn đê bị vỡ
- Hàn răng : bịt lỗ thủng
– Hàn lâm, hàn sỹ
– Hàn thử biểu
ĐẠI HÀN
– Làm thân con gái phải lo
Đại hàn, đông chí chớ cho mượn chồng
– Mượn vàng mượn bạc thì cho
Đại hàn, đông chí không cho mượn chồng
HÀN LỘ
– Tua rua đi rắc mạ mùa
Tiểu thử đi bừa, cày ruộng rất sâu
Hàn lộ lúa trổ bằng đầu
Lập đông ta quyết về mau gặt mùa.
HÀN KHÍ (CẮT)
– Lửa cơ đốt ruột, dao hàn cắt da
HÀN (ĐỒ DÙNG, VẬT DỤNG)
– Nồi nát chẳng khỏi tay thợ hàn
– Nồi đồng có lủng thì hàn
Nồi đất có bể quăng ngang hàng rào
– Bấy lâu ta vẫn đi hàn
Gánh rương gánh bễ gánh than gánh đồng
Hàn từ xứ bắc xứ đông
Bao nhiêu khí dụng ta cùng hàn cho.
– Thợ may ăn giẻ
Thợ vẽ ăn hồ
Thợ bồ ăn nan
Thợ hàn ăn thiếc
HÀN GẮN (QUAN HỆ, TINH THẦN)
– Một mai trống lủng khó hàn
Dây dùn khó đứt bạn loan khó tìm
HÀN (LỖ THÂN THỂ)
– Cất tiếng kêu lão thợ hàn
Thuyền em chảy nước có hàn được không?
– Quần em rách dọc, rách ngang
Thầy liệu thầy hàn, em trả công cho
– Đầu làng cây duối,
Cuối ngõ cây đa
Đàng cái ngã ba,
Anh đây thợ hàn
Con gái mười bảy hăm ba
Hai mươi, hăm mốt đem ra anh hàn
Nụ này lớn lỗ hao than
Đồng đâu anh đổ cho tràn lỗ ni
Hết đồng, thì anh pha chì
Anh hàn cho một chặp chì ì mặt ra
– Năm xưa anh ở trên trời
Đứt dây rớt xuống làm người trần gian
Năm xưa anh vẫn đi hàn
Là nghề truyền kiếp tông đàng nhà ta
Anh hàn từ nồi bảy, nồi ba
Gặp cô mười tám thì anh cũng hàn
Cô này to lỗ, tốn than
Đồng đâu mà đổ cho giàn lỗ ni
Hết đồng anh lại pha chì
Anh hàn chín tháng, cô thì thụ thai
Sinh được thằng bé con trai
Về sau giống bố, gặp ai cũng hàn.
CƠ HÀN
– Được mùa kén những tám xoan
Đến lúc cơ hàn ré cũng như chiêm
– Cơ hàn ngày nắng đêm mưa
Người thương thương trả, người đưa đưa người
– Trách trời sao ở chẳng phân
Làm chi ngập lụt, cho dân cơ hàn
– Có ăn thiếp ở cùng chàng
Không ăn thiếp tếch, cơ hàn thiếp lui
– Chim khôn đừng nệ kiểng tàn
Gái khôn đừng nệ trai cơ hàn mà xa
– Chim khôn chẳng phụ cây tàn
Gái khôn chứ thấy cơ hàn mà vong
– Chim khôn đừng nệ kiểng tàn
Gái khôn đừng nệ trai cơ hàn mà xa
– Trách trời sao ở chẳng phân
Làm chi ngập lụt, cho dân cơ hàn
– Trần ai gặp cảnh cơ hàn
Rổ đan mặt mốt, xuống làng mót khoai
– Thương em áo gấm cúc vàng
Thân anh áo vải cơ hàn nắng mưa
– Cảm thương con dế ở hang
Nắng mưa chẳng ngại, cơ hàn quản bao
– Ai bỏ cha mẹ cơ hàn
Ngày sau trời phạt đứng đàng ăn xin
– Mai sau đói rách cơ hàn
Phụ mẫu dức bẩn thì nàng khổ thân
– Trách trời phân rẽ tóc tơ
Kẻ thác âm phủ, người chờ dương gian
Chiều chiều ra mộ khóc than
Cảm thương bậu phải cơ hàn nắng mưa
– Người ta bán vạn buôn ngàn,
Em đây làm giấy cơ hàn vẫn tươi.
Dám xin ai đó chớ cười,
Vì em làm giấy cho người chép thơ.
– Thuyền than mà đậu bến than
Thương anh vất vả cơ hàn nắng mưa
– Thuyền than đậu bến đen sì
Anh không ra mỏ lấy gì em ăn?
– Trước sau cũng vậy bớ chàng
Đừng tham tơ lụa phụ phàng vải bô
Vải bô em chịu cơ hàn
Để anh tơ lụa cho nhàn tấm thân
– Hàng rào hư vô cớ
Bực đất lở vô can
Anh biểu em ở nhà đặng chữ thanh nhàn
Anh đi làm mướn, cơ hàn nắng mưa
– Nhà em quay mặt ra sông
Sau lưng vườn ổi mẹ trồng khi xưa
Mẹ em tần tảo sớm trưa
Mẹ mong con lớn, ổi vừa chín cây
– Nhà anh ở phía hướng Tây
Cha anh làm ruộng từ ngày đất hoang
Thương em trong cảnh cơ hàn
Ngày qua tháng lại tình thêm nặng tình
– Một trăm con gái Thủ, một lũ con gái Chợ, anh cũng không màng
Cảm thương con gái ruộng cơ hàn nắng mưa
– Hái dâu chi nắng cô ơi
Lại đây quan lớn cho đôi khuyên vàng
– Vải bô phận gái cơ hàn
Hái dâu nuôi mẹ không màng của ông
THƯƠNG HÀN
– Em bán chi mà dưới bợ trên sàn,
Dầm sương phán mại, cảm thương hàn ai nuôi?
– Vô đây, bớ bạn vô đây
Trầu cau một hộp đem xây trên bàn
Tội chi đứng sá ngồi đàng
Sương sa lụy nhỏ, cảm thương hàn ai nuôi!
– Cậu lính là cậu lính ơi
Tôi thương cậu lắm, nắng nôi thương hàn
Lính này có vua, có quan
Nào ai cắt lính cho chàng phải đi
Trời ơi sinh giặc mà chi
Nay trẩy kim thì, mai trẩy kim ngân
Lấy nhau chửa được ái ân
Chưa được kim chỉ, Tấn Tần như xưa
Trầu lộc em phong lá dừa
Chàng trẩy mười bốn, em đưa hôm rằm
Rủ nhau ra chợ Quỳnh Lâm
Vai đỗ gánh xuống, hỏi thăm tin chồng
Xót xa như muối bóp lòng
Nửa muốn theo chồng, nửa bận con thơ
SÔNG HÀN
– Quê ta có dải sông Hàn
Có hòn Non Nước, có hang Sơn Trà
– Tai nghe súng nổ cửa Hàn
Giận Tây không giận, giận chàng Lưu Cơ
– Chẳng thơm cũng thể hương tàn
Chẳng trong cũng thể nước sông Hàn chảy ra
Chẳng thơm cũng thể là hoa
Chẳng lịch cũng thể con nhà trâm anh
– Rủ nhau ra tới cửa Hàn
Thấy đang tập lính dư ngàn, dư trăm
Thương chàng thiếp cũng phải ra thăm
Chàng qua bên Tây địa biết mấy năm mới về?
– Quê em có dải sông Hàn
Anh sang không được, đò ngang biểu chờ
Anh về vạch áo đề thơ
Chờ thêm năm nữa câu thơ đã già
HÀN (TÊN RIÊNG)
– Tiếng ai như tiếng Trần Hàn
Con ông Trần Liệu ở làng Xuân Quê
Nhà thì ruộng đất bề bề
Vợ năm bảy mụ sao lại theo nghề hò khoan
HÁN
Hảo hán
Đại Hán, tiếng Hán, nước Hán
HÁN
– Chân hài chân hán
HÁN
– Chàng về Hồ, thiếp cũng về Hồ
Chàng về Hồ Hán, thiếp về Hồ Tây
– Một đấu gạo, năm bảy đấu khoai ngô,
Thiếp chúc chàng về cho đến kinh đô,
Lúc giừ đây phân chia đôi ngả, Hán với Hồ ta biệt nhau.
– Tóc em dài em kết làm quang
Gánh nước sông Hán đổ sang sông Hồ
Ai ngờ sông Hán cạn khô
Để cho sông Hán sông Hồ cách xa
– Giở Hán ra thấy mặt anh hùng
Ai trung ai nịnh, phân cùng em hay?
– Cửa nhà bên anh đại đại võ nghệ
Gia thế bên em kế kế văn chương
Em về giở Hán thưa cùng quý phụ, quý phụ tỏ tường em hay.
HAN
Han gỉ
Hỏi han
Nói xa đây đã biết gần
Lọ là đó phải ân cần hỏi han
Anh lui về mà kiếm vợ con đi
Em đây còn hải hà muôn dặm, can sự gì mà hỏi han?
Như rắn mà chẳng cắn ai
Thích bò lên cổ lên vai khách hàng
Chủ nhân cho rắn bò ngang
Rồi lại bò dọc, hỏi han tận tình
Lấy ai tin tức để mà hỏi han
Một mình em giữ phòng loan
Trăng thu, nguyệt tỏ, giãi gan héo dầu
Trách ai cắt bỏ nhịp cầu
Để cho lòng thiếp thảm sầu đắng cay
Đố ai giải được lòng này
Có ai cởi mối sầu này cho không
Mỗi ngày đứng cửa dõi trông
Trách ai chín hẹn những không cả mười
– Cưới em chín quả cau vàng
Cưới em chín chục họ hàng ăn chơi
Vòng vàng kéo lấy mười đôi
Lụa là chín tấm, tiền rời nghìn quan
Gọi là có hỏi có han
Mười chum rượu nếp cheo làng là xong.
– Sáng ngày tôi đi hái dâu,
Gặp hai anh ấy ngồi câu thạch bàn.
Hai anh đứng dậy hỏi han,
Hỏi rằng cô ấy vội vàng đi đâu?
Thưa rằng tôi đi hái dâu.
Hai anh mở túi đưa trầu cho ăn.
Thưa rằng bác mẹ tôi răn:
Làm thân con gái chớ ăn trầu người.
HẠN
Giờ hạn, ngày hạn, tháng hạn, năm hạn
Nắng hạn,
Vận hạn
Giới hạn
Thời hạn
Kỳ hạn :
Trung hạn, ngắn hạn, dài hạn
Năm xung tháng hạn
Trăng quầng thì hạn
Trăng tán thì mưa
Ở đây có đứa lấy trai
Cho nên trời hạn nắng hoài không mưa
Dòm lên trời thấy mây bay đứt đoạn,
Nghe em có chồng rồi, anh xuất hạn mồ hôi
Trời một vùng đêm dài không hạn
Mượn gió chiều hỏi bạn ngàn sông
Thân em là gái chưa chồng
Tơ duyên có chắc như dòng nước không?
Trời một vùng đêm dài vô hạn
Mượn gió chiều gửi bạn ngàn sông
Thân em là gái chưa chồng
Tơ duyên có chắc như dòng nước chăng?
Niên hạn
NẮNG HẠN
Nghe vẻ nghe ve
Nghe vè nói ngược
Nắng hạn đầy nước
Mưa dầm khô rang
Đám cưới đình làng
Kì yên ngoài chợ
Nhà giầu khất nợ
Nhà nghèo cho vay
Đàn bà đi cày
Đàn ông đi cấy
Ghe nổi thì đẩy
Ghe cạn thì chèo
Nuôi chuột bắt mèo
Nuôi heo lấy trứng
Xu xoa thì cứng
Đá núi thì mềm
Trời nắng về đêm
Ban ngày sao mọc
HẠN HÁN
Trời mưa mang áo ra phơi
Đến khi trời nắng mang tơi đi cày
Hạn hán thì ruộng nước đầy
Mưa giông nứt nẻ ruộng lầy ai ơi
Bây giờ gặp phải hội này
Khi trời hạn hán, khi hay mưa dầm
Khi trời gió bão ầm ầm,
Đồng tiền lúa thóc, mười phần được ba
Lấy gì đặng nộp cho chàng
Lấy gì công việc xóm làng cho an
Lấy gì sưu thuế cho làng
Lấy gì hỗ trợ trên đàng làm ăn
Trời làm chi cực hại dân
Trời làm mất mát thêm phần khó khăn!
HÃN
HẢN
