CA DAO TỤC NGỮ VỀ BÁNH

Vườn vuông cây lá xanh xanh

Trồng đậu trồng hành, lại thả heo vô

Là gì?

—o—

Nhà xanh lại đóng đố xanh,

Chung quanh trồng hành, thả lợn vô trong.

Là bánh gì?

Hai câu đố trên mô tả bánh chưng như một ngôi nhà vườn, của chú lợn. Lợn mang tính đất và vườn cũng mang tính đất.

—o—

Trong trắng ngoài xanh

Tỉa đỗ trồng hành

Thả heo vô lội

Là gì?

Câu đố này mô tả bánh chưng như một cái đầm cho heo lội, tính nước được nhấn mạnh hơn so với hai câu trên. Gộp ba câu đố với nhau thì bánh chưng là bánh đất nước.

—o—

Bánh gì ăn diện nghênh ngông với đời ?

Câu đố này là về chữ chưng trong chưng cất, chưng diện, chưng hửng, trưng bày, sáng trưng …

—o—

Lạt này gói bánh chưng xanh

Cho mai lấy trúc cho anh lấy nàng

Lạt và lá gói bánh chưng là âm dương với nhau, như thanh mai và trúc mã, như anh và em.

—o—

Ăn mày đòi xôi gấc

Ăn chực đòi bánh chưng

Bánh chưng là bánh làm để thờ cúng tổ tiên cho ngày Tết, xôi gấc cũng là xôi dùng để cúng. Ăn mày, ăn trực không thể ăn loại đồ ăn quý này

—o—

Dửng dưng như bánh chưng ngày tết

Bánh chưng là bánh Tết nên đến ngày Tết không ai thấy thèm bánh chưng như ngày thường nữa. Một lý do nữa là bánh chưng có tính đất, nên ăn rất no.

—o—

Tết về câu đối bánh chưng

Chẳng ham giò chả chỉ ưng ngứa, xòe

Câu đối và bánh chưng là hai biểu tượng về tinh thần và vật chất của Tết.

—o—

Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ

Cây nêu, tràng pháo, bánh trưng xanh

Đây là các đặc trưng của Tết

—o—

Gió đánh cành đa

Thầy tưởng rằng ma

Thầy ù thầy chạy

Ba thằng ba gậy

Đi đón thầy về

Bắt con lợn sề

Cho thầy chọc tiết

Bắt con cá diếc

Cho thầy bóc mang

Bát con tôm càng

Cho thầy bóc vỏ

Lấy đôi đũa đỏ

Cho thầy gãi lưng

Bóc đồng bánh chưng

Cho thầy chấm mật

Bài này nhắc đến bánh chưng chấm mật. Có hai loại bánh chưng ngọt là bánh chưng nhân mật đỗ và bánh chưng nhạt chấm mật.

—o—

Ông trẳng ông trăng

Xuống chơi với tôi,

Có bầu có bạn,

Có bát cơm xôi,

Có nồi cơm nếp,

Có nệp bánh chưng,

Có lưng hũ rượu,

Có khướu đánh đu,

Thằng cu vỗ chài,

Bắt trai bỏ giỏ,

Cái đỏ ẵm em,

Đi xem đánh cá,

Có rá vo gạo,

Có gáo múc nước,

Có lược chải đầu,

Có trâu cày ruộng,

Có muống thả ao,

Ông sao trên trời.

Nệp bánh trưng là một trong những món đò mời ông trăng, khi ông trăng xuống chơi.

—o—

Hư hư chựng chựng

Chựng vững cho lâu

Một con trâu nằm

Một trăm bánh dày

Một bầy heo lang

Một sàng bánh ú

Một hũ rượu ngon

Một con cá thiều

Một niêu cơm nếp

Một nẹp bánh chưng

Một nừng lúa ré

Một ché rượu lạt

Bục bạc con tao

Hư hư, chựng chựng.

Trong bài đồng dao này, có ba loại bánh được nhắc đến là bánh dầy, bánh chưng và bánh ú.

—o—

Mèo già ăn trộm

Mèo ốm phải đòn

Mèo con phải vạ

Con quạ đứt đuôi

Con ruồi đứt cánh

Đòn gánh có mấu

Củ ấu có sừng

Bánh chưng có lá

Con cá có vây

Ông thầy có sách

Thợ ngạch có dao

Thợ rào có búa

Xay lúa có giàng

Việc làng có mõ

Cắt cỏ có liềm

Câu liêm có lưỡi

Cây bưởi có hoa

Cây cà có trái

Con gái có chồng

Đàn ông có vợ

Kẻ chợ có vua

Trên chùa có Bụt

Cái bút có ngòi

Ông voi có quản

Bánh chưng có lá giống như con gái có chồng, nếu không thì sẽ không ra bánh chưng.

—o—

Mụ sên đi chợ

Mụ rổ ở nhà

Bắt gà làm thịt

Bắt vịt chặt đuôi

Bắt ruồi chặt cánh

Đòn gánh có mấu

Con sấu có tai

Con nai có sừng

Bánh chưng thì ngọt

Roi mót thì đau

Hàng trầu hàng cau

Là hàng con gái

Hàng bánh hàng trái

Là hàng bà già

Hàng hương hàng hoa

Là hàng ông Bổn.

Bài đồng dao này tương tự như bài đồng dao trên, bánh chưng ở bài này có đặc trưng là ngọt.

—o—o—o—

BÁNH TÉT

Kéo níu từng khoanh

Ấy là bánh tét

(Vè bánh trái)

Sự khác biệt của bánh tét và bánh trưng là bánh tét gói theo đòn dài, trong khi bánh chưng rời rạc từng chiếc. Cho nên bánh tét có tính kết nối, tính dính mắc, tính mộc thuỷ hơn bánh chưng.

—o—

Những kẻ nhát gan

Này là bánh tét

(Vè bánh trái)

—o—

Bánh gì bị bẹp rõ hoài ?

Bánh tét

—o—

Bánh bò bột nếp,

Bánh xếp nhưn dừa,

Bánh tét nhưn đậu.

Đón anh em hỏi còn kén lừa làm chi?

—o—

Nắng đổ chang chang

Thấy mặt con bán khoai lang

Tui bàng hoàng muốn làm cữ rét

Trời mưa sấm sét

Thấy mặt con bán bánh tét

Tui muốn hét rụng rời

—o—o—o—

BÁNH TÀY

Bánh tày nhân cá rô

—o—

Bánh đa chợ Cày, bánh tày chợ Voi

—o—

Bánh đúc kẻ Go, bánh tày to quán Lào

—o—o—o—

BÁNH GIẦY

Thân em vừa trắng vừa tròn

Sao anh lại nỡ lột quần em ra?

Lột quần anh lại chẳng tha

Anh lấy miếng thịt, anh tra ngay vào.

Là gì? Bánh giầy kẹp giò

Thân em vừa trắng vừa tròn : bánh dầy

Sao anh lại nỡ lột quần em ra? : trước khi ăn bánh được gói trong lá, khi ăn bóc lá ra

Lột quần anh lại chẳng tha, Anh lấy miếng thịt, anh tra ngay vào : Bánh dầy sau khi bóc lá được kẹp giò hoặc chả

Theo câu đố này, bánh dầy được ví với làn da, thân thể trần của người phụ nữ. Như vậy bánh dầy mang tính âm hơn nhiều so với bánh chưng.

—o—

Bì bà bì bạch trắng bạch như cò

Ôm lưng bóp vú kéo co giữa đường

Là bánh gì?

Bì bà bì bạch trắng bạch như cò : Bánh dầy

Ôm lưng bóp vú kéo co giữa đường : Trong các loại bánh làm từ gạo, bánh dầy có độ dẻo cao nhất, khi cắn miếng bánh dầy thì miếng bánh sẽ bị co kéo, giữa phần bánh được tay giữ và phấn bánh được răng cắn.

—o—

Da hơ phải lửa thì co

Bánh dầy phải lửa thì to phồng phồng

Da hơ phải lửa thì co : Bánh dầy được ví với làn da của người phụ nữ.

Bánh dầy phải lửa thì to phồng phồng : Đồng bào miền núi có tục nướng bánh dầy cho nó phồng lên để ăn.

—o—

Cậu chết mợ ra người dưng

Bánh giầy phải lửa thời sưng phồng phồng

Cậu chết mợ ra người dưng : Bánh dầy là mợ, lá bọc là cậu. Trước khi nướng bánh dầy thì cần tách lá ra.

Bánh giầy phải lửa thời sưng phồng phồng : Đây là cách ăn bánh dầy của đồng bào miền núi.

—o—

Bánh dầy nhiều đậu thì ngon

Cha mẹ chuốt ngót thì con đắt chồng

Bánh dầy nhân đậu.

—o—

A bê xê là xề bánh đúc

U xê úc là cục mắm tôm

Ô mờ ôm là ôm bánh dày

A i ai là chai nước mắm

—o—

Tôi chầu bà chúa khoai lang

Bà chúa trên ngàn má đỏ hây hây

Tôi chầu bà chúa bánh giầy

Bà chúa lâu ngày mốc thếch đại vương

Tôi chầu bà chúa khoai lang : Chúa là năng lượng huyền vi, bí ẩn, mang tính kim, nhưng khoai lang lại là thứ củ cơ bản, vô cùng mộc mạc, chân chất.

Bà chúa trên ngàn má đỏ hây hây : Má đỏ hây hây là một hình ảnh sống động, cụ thể, đời thường lại ghép với “bà chúa trên ngàn” rất xa xôi, huyền bí

Tôi chầu bà chúa bánh giầy : Bánh dầy là thứ bánh vô cùng mộc mạc, nếu như bánh chưng phải gói, luộc và bóc rất cầu kỳ, bên trong cùng là nhân thịt, rồi đến đỗ xanh, rồi đến gạo, thì bánh dầy chỉ có một miếng bánh làm từ bột gạo xay nhuyễn và hấp chín, ăn không như vậy cũng được mà kẹp giò ăn cũng được

Bà chúa lâu ngày mốc thếch đại vương : Chúa sinh ra muôn loài, giá trị trường tồn, nhưng chúa ở đây lại “mốc thếch”

Bài này nói về những người làm những việc huyền bí như hầu đồng, hầu thánh, nhưng mà toàn là hữu danh vô thực.

—o—

Dù ai chồng rẫy, vợ chê

Bánh giầy Quán Gánh thì về với nhau

Ăn trước thì bảo người sau

Già ăn trẻ lại, gái mau đắt chồng

Bánh dầy đại diện cho năng lượng âm dương song hành.

—o—

Lẳng lơ chết có bánh dầy

Chính chuyên chết chả được đầy mâm xôi

Lẳng lơ chết có bánh dầy : Bánh dầy là biểu tượng của người phụ nữ trọn vẹn, có tính lưỡng nghi, mà đối xứng ít nhất với hai người đàn ông như bà Thị vừa đối xứng với ông Công, vừa đối xứng với ông Táo.

Chính chuyên chết chả được đầy mâm xôi : Là phụ nữ chỉ vận hành một năng lượng thì sẽ không thực sự là về được gốc tính nữ của mình mà bản chất là lưỡng nghi, nói cách khác người này ở tình trạng thái thiếu

—o—

Người thích mặt chắc

Ðó là bánh dày

(Vè bánh trái)

—o—

Ước gì ta được quần thâm

Thì ta làm cỗ mười mâm bánh dày

Bánh chưng cho lẫn bánh dày

Giò hoa chả lụa ta bày lên trên.

Quang nong tám rẻ cho bền

Mượn người cho khỏe gánh lên họ hàng.

—o—

Hư hư chựng chựng

Chựng vững cho lâu

Một con trâu nằm

Một trăm bánh dày

Một bầy heo lang

Một sàng bánh ú

Một hũ rượu ngon

Một con cá thiều

Một niêu cơm nếp

Một nẹp bánh chưng

Một nừng lúa ré

Một ché rượu lạt

Bục bạc con tao

Hư hư, chựng chựng.

—o—

Bánh gì cộm cộm trắng bông?

Bánh dầy

—o—o—o—

BÁNH BÒ

Đến đây rượu thịt bánh bò

Ai ca ca với, ai hò hò chơi

—o—

Em liều một cái bánh bò

Con nào chót chét, cặp giò em chặt hai

—o—

Hai tay bưng dĩa bánh bò

Giấu cha giấu mẹ cho trò đi thi

—o—

Đến đây rượu thịt bánh bò

Ai ca ca với, ai hò hò chơi

—o—

– Có phải bánh không chân nên anh gọi bánh bò

Anh mà đối đặng em cho ngồi gần

– Thúng bánh anh đầy sao em gọi là bánh ít

Anh đối đặng rồi em ngồi xít lại đây

—o—o—o—

BÁNH BÒ BÔNG

Đèn nào cao bằng đèn ông Chánh

Bánh nào trắng bằng bánh bò bông

Chị hai ơi, sao chị vội lấy chồng?

Đêm nằm nghĩ tới, nước mắt hồng như tuôn

—o—

Vái ông Tơ một đĩa bánh bò bông

Cùng bà Nguyệt lão gắng công xe giùm

—o—o—o—

BÁNH BÈO

Bánh gì nhỏ gọi mập đùng

Bánh gì sống ở ao cùng rong rêu?

Là những món bánh gì?

—o—

Bánh bèo trục lúc không tai

Bánh in to hột, dện hoài đổ ra

—o—

Con quạ nó đứng chuồng heo

Nó kêu bớ má bánh bèo chín chưa?

Bánh bèo đã chín hồi trưa

Vì chưa súc miệng chưa cho bánh bèo

—o—o—o—

BÁNH CANH

Áo vắt vai chạy dài xuống chợ

Xin ba đồng tiền trả nợ bánh canh

—o—

Bánh gai ruột mất vỏ còn

Tiếc công khai phá đường mòn ai đi

—o—

Bánh canh cọng vắn cọng dài

Ai mua tôi bán, ai nài tôi thêm

—o—

Bánh canh trắng, bánh canh ngọt, rượu bọt bỏ ve

Ai kêu tôi đó, dạ có tôi đây

Bốn mùa bông cúc vần xoay

Để xem trời định duyên này về đâu

—o—

Muỗi kêu như sáo thổi

Đỉa lội như bánh canh

Cỏ mọc thành tinh

Rắn đồng biết gáy

—o—o—o—

BÁNH CHUỐI

Biểu lẹ giùm mà không chịu lẹ giùm

Cái mặt chuối chiên mà làm duyên làm dáng

Cái mặt bánh tráng mà làm dáng làm duyên

—o—o—o—

BÁNH CÚNG

Thầy chùa đi lùa bánh cúng

Vợ ở nhà xách thúng đi theo

—o—

Học trò đi vùa bánh cúng

Thầy ở nhà xách thúng chạy theo

—o—o—o—

BÁNH CỐM

Ơi o bán cốm hai lu

Có về An Thuận cho tui về cùng.

—o—

Ới o bán cốm hai lu

Đi mô tui gởi con cu về cùng

Cu tui tui ấp tui bồng

Chớ bỏ vào lồng mà ốm cu tui

—o—o—o—

BÁNH ĐA

Cỗ cưới em thật là sang

Bánh đa cả sọt, bỏng rang cả sề

Họ mạc ăn uống thỏa thuê

Lại lấy phần về ít hạt bỏng rơi!

—o—

Anh thương em phận gái, đàn bà

Em ngồi giữa chợ, quạt tấm bánh đa sáu đồng

—o—

Xu xoa chị bán mấy đồng

Chị ngồi chị để lộ cái mồng của chị ra

Con quạ hắn tưởng bánh đa

Hắn đớp một miếng, chị la huớ trời!

—o—

Vợ chồng ta bánh đa bánh đúc

Vợ chồng nó một cục mắm tôm

—o—

Chồng đánh chẳng chừa, vẫn giữ cùi dừa bánh đa

—o—

Dĩnh dịch tròn tròn

Khô giòn ướt dẻo

Dù còn tí tẹo

Cũng gọi rằng nhiều

Là bánh gì?

—o—o—o—

BÁNH ĐỖ

Bánh đúc, bánh đỗ

Ai chộ cũng thèm

Chồng hay đánh em

Cũng vì đúc, đỗ

—o—

Cháo kê, bánh đỗ

Ai chộ cũng thèm

—o—o—o—

BÁNH ĐÚC

Em tôi buồn ngủ buồn nghê

Buồn ăn cơm nếp, cháo kê, thịt gà

Buồn ăn bánh đúc, bánh đa

Củ từ, khoai nước, cùng là cháo kê.

—o—

Cô kia bánh đúc bẻ ba

Mắm tôm quệt ngược cửa nhà tan hoang

—o—

Cầm hơi miếng bánh đúc vôi

Rét run lấy mảnh bao gai che mình

Hôm nay còn sống đi khênh

Ngày mai sợ đến lượt mình ai chôn

—o—

Sa Nam trên chợ dưới đò

Bánh đúc hai dãy, thịt bò mê thiên

—o—

Ngô Xá kéo sợi xè xè

Bánh đúc chợ Nội, nước chè Đồng Du

—o—

Ngói lò Cánh, bánh quán Đanh

—o—

Bánh đúc làng Điền góp tiền mà mua

—o—

Chừng nào bánh đúc có xương

Dây tơ hồng có rễ, mới kết đường nghĩa nhơn.

—o—o—o—

BÁNH GIÁ

Từ khi em gái lấy chồng,

Anh ăn bánh giá Chợ Giồng với ai?

—o—o—o—

BÁNH GAI

Em đây như chiếc bánh gai

Áo nâu phai nắng, da thời lại đen

Ai ơi ăn thử mà xem

Ăn rồi mới biết là em ngọt bùi

—o—o—o—

BÁNH LÁ GAI

Không ngon cũng bánh lá gai

Dù anh có dại cũng trai học trò

—o—

Đói lòng ăn bánh lá gai

Lấy chồng Võ Xá đàng rài khó đi

—o—o—o—

BÁNH LÁ DONG

Chẳng ngon cũng bánh lá dong

Tuy rằng xấu xí cũng dòng con quan

—o—

Chẳng ngon cũng bánh lá dong

Dù em có dại cũng dòng trâm anh

—o—o—o—

BÁNH LỌC

Một tay đun chín bếp rơm

Tay vo bánh lọc chị nhường chồng cho

—o—o—o—

BÁNH IN

Bánh bèo trục lúc không tai

Bánh in to hột, dện hoài đổ ra

—o—o—o—

BÁNH ÍT

Bánh nhiều quá cũng kêu bánh ít

Chuối non nhớt cũng gọi chuối già

Trượng phu đối được mới là đáng khen

– Canh chua lét sao kêu canh ngọt

Cây cao nghệu cũng gọi cau lùn

Đối chơi với bạn anh hùng há thua

—o—

Muốn ăn bánh ít nhân mè

Lấy chồng Hòa Đại đạp mè đen chân

Muốn ăn bánh ít nhân tôm

Lấy chồng Hòa Đại ăn cơm ghế mì

—o—

– Bánh cả mâm răng gọi là bánh ít

Trầu cả chợ răng nói trầu không

Trai nam nhơn đối đặng sẽ làm chồng nữ nhi

– Chuối không qua Tây răng gọi là chuối sứ

Cây không biết chữ răng gọi là thông

Nam nhơn đà đối đặng quyết làm chồng nữ nhi

—o—

Tháp Bánh Ít đứng sít cầu Bà Gi

Sông xanh, núi cũng xanh rì

Vào Nam, ra Bắc ai cũng đi con đường này

Nghìn năm gương cũ còn đây

Lòng ơi! Phải lo nung son sắt kẻo nữa đầy bể dâu

—o—o—o—

BÁNH ÍT LÁ GAI

Muốn ăn bánh ít lá gai

Lấy chồng Bình Ðịnh sợ dài đường đi

—o—o—o—

BÁNH HỎI

Nước mắm ngon dành ăn bánh hỏi,

Qua thương nàng mòn mỏi tháng năm

Cớ sao vắng bặt tin thầm

Hay là thục nữ có chồng nơi nao?

—o—

Nghe vẻ nghe ve

Nghe vè bán quán

Ở đây buôn bán

Bánh hỏi thịt quay

Bánh mì lạp xưởng

Muốn ăn sung sướng

Thì xỉa tiền ra

Xin lạy mấy cha

Xin đừng ăn chịu!

—o—o—o—

BÁNH KHÚC

—o—o—o—

BÁNH MỨT

– Sáng nay đi chợ tất niên

Em đây cầm một quan tiền trong tay

Sắm mua cũng khá đủ đầy

Nào cau, nào thuốc, trái cây, thịt thà

Độc bình mua để cắm hoa

Hột dưa, bánh mứt, rượu trà, giấy bông

Tính hoài mà cũng chẳng thông

Còn ba trăm sáu chục đồng tiền dư

– Vội chi, em cứ thư thư

Anh đây sẽ tính chừ chừ cho em

Sáu mươi đồng tính một tiền

Mà ba trăm sáu chục đồng nguyên vẫn còn

Vị chi em mới tiêu xong

Cho hột dưa, bánh mứt, giấy bông, rượu, trà

Trái cây, cau, thuốc, thịt thà

Độc bình cùng với hương hoa là bốn tiền

Ba trăm sáu chục đồng nguyên

Tính ra chính thị sáu tiền còn dư

—o—o—o—

BÁNH NGÔ

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ ông kí lục ăn nhiều bánh ngô

Ăn rồi thế áo, thế ô

Ăn thêm bát nữa, thế cả đồng hồ, giày tây

Ai về nhắn mẹ cùng thầy

Đem tiền ra chuộc giày tây, đồng hồ

Từ rày tôi lạy các cô

Tôi lỉnh bánh đúc, bánh ngô chợ Dừa

Lẳng lơ con gái chợ Dừa

Đi bán bánh đúc lại lừa chúng anh

—o—o—o—

BÁNH TỔ

Trời mưa lâm râm

Cây trâm có trái

Con gái có duyên

Đồng tiền có lỗ

Bánh tổ thì ngon

Bánh giòn thì béo

Cái kéo thợ may

Cái cày làm ruộng

Cái xuổng đắp bờ

Cái lờ đơm cá

Cái ná bắn chim

Cái kim may áo

Cái giáo đi săn

Cái khăn bịt đầu

Cái cầu đi chợ

Có vợ đàn ông

Có chồng con gái

Có trái mù u

Ông cu đi câu

Để trâu ăn lúa

Bắt được thì chặt đầu đuôi

Còn hai con mắt đem nuôi mẹ già

—o—o—o—

BÁNH TRÁNG

Tay cầm cái bánh tráng mỏng nương nương

Miệng kêu tay ngoắt, bớ người thương uống nước chiều

—o—

Bánh tráng đem bán chợ chiều

Hai ngày không hết tiền tiêu chẳng còn

—o—

Vái ông Tơ một chầu bánh tráng

Vái bà Nguyệt một tán đường đinh

Đôi ta gá nghĩa chung tình

Dầu ăn cơm quán ngủ đình cũng ưng

—o—

Mẹ đánh chẳng ngán

Cứ giữ cái thói bánh tráng cùi dừa

—o—

Mắm cá sặc Đồng Lau thơm quặn

Bánh tráng Hòa Đa dẻo trắng phẳng lì

Chẳng thà không nhúng ai ơi

Nhúng rồi sao để bánh cơi, mắm bầu

—o—

Tiếng đồn mì Quảng Phú Chiêm

Cao lầu Phố Hội, mắm nêm Cẩm Hà

Tam Kỳ có món cơm gà

Nam Ô nước mắm đậm đà thơm ngon

Đại Lộc nhiều trái bòn bon

Khoai lang Trà Đóa, Quế Sơn nếp mường

Cẩm Sa có giống lúa vàng

Gạo ngon thơm phức, trăng tròn mùa thu

Bàn Lãnh có gốc mù u

Cá trôi mùa lũ, sông Thu chảy về

Vĩnh Điện chả lụa khỏi chê

Xu xoa Khúc Lũy, thịt bê Chợ Cầu

Quán Rường , Chợ Được Câu Lâu

Bánh tráng cá hấp ở đâu ngon bằng?

Cá thu, cá rựa, cá phèn

Kho rim nước mắm đâu bằng Hội An

Tằm dâu là xứ Trường Giang

Đông Yên bủa kén, nhộng non mít xào

Mỹ Xuyên bí rợ, bí đao

Mía mưng, nón lá quai thao tóc thề

Duy Trinh đắp đập khai đê

Cho cây thêm trái sum suê đầy vườn

Đó là đặc sản quê hương

Quảng Nam, Đà Nẵng tình thương quê nhà

Tứ Câu có giống vịt ta

Khế non, chuối chát, ớt pha mắm gừng.

—o—o—o—

BÁNH TRÔI

Sông tròn vành vạnh, núi lạnh như tiền

Con gái nhà tiên, đâm đầu mà lặn

Là cái gì?

—o—

Mình như quả cà sứt tai

Đàng Trong thì có, Đàng Ngoài thì không

Là bánh gì?

—o—

Xe ngựa lướt bụi tuôn bờ

Bánh niềng sắt cứ khua rột rột

Tui ra chợ mua đường thốt nốt

Tui mua cân bột cùng gói đậu xanh

Tui về nấu chè trôi nước đặt lại tên anh

Để cho trong trào ngoài quận

Biết tiếng thằng Sở Khanh điếm đàng

—o—

Làng Gạ đi bán bánh trôi

Làng Sù bán bún dính môi lằng nhằng

—o—o—o—

BÁNH XÈO

Cô ơi cô cô có chồng chưa?

– Dạ thưa bác con chưa có chồng

Chưa có chồng sao lại có con?

– Dạ thưa bác con nuôi giùm họ

Nuôi giùm họ có lấy tiền không?

– Dạ thưa bác con không lấy tiền

Không lấy tiền cô lấy chi ăn?

– Dạ thưa bác con ăn cứt mèo

Ăn cứt mèo có béo không cô?

– Dạ thưa bác béo hơn bánh xèo

—o—o—o—

BÁNH XẾP

Bánh bò bột nếp,

Bánh xếp nhưn dừa,

Bánh tét nhưn đậu.

Đón anh em hỏi còn kén lừa làm chi?

—o—o—o—

BÁNH XU XÊ

Có tiền mua bánh xu xê

Cái vàng, cái đỏ, chẳng chê cái nào

—o—o—o—

BÁNH Ú

Bánh gì nhỏ gọi mập đùng

Bánh gì sống ở ao cùng rong rêu?

Là những món bánh gì?

—o—o—o—

ĂN BÁNH

Chưa ăn bánh tết Đoan Dương

Áo bông chẳng dám khinh thường cởi ra

—o—o—o—

Dẻo bánh ăn chung

Bể vung mình phải vạ

—o—

Sông Ba Lai bên bồi bên lở

Đất Ba Lai đỏ thẳm phù sa

Nàng về kết bạn cùng ta

Ăn cá thay bánh, uống nước trà thay cơm.

—o—o—o—

VÈ BÁNH TRÁI

Bớ chị em ơi! Đi chợ

Chợ nào bằng chợ Gò Chàm

Tôm tươi cá trụng thịt bò thịt heo

Còn thêm bánh đúc bánh xèo

Bánh khô bánh nổ bánh bèo liên u

Những con cá chép cá thu

Cá ngừ cá nục cá chù thiệt ngon

Ngó ra ngoài chợ

Nẫu bán thịt phay

Nem tươi chả lụa

Rượu trà no say

Ngó ra ngoài chợ

Nẫu bán trạnh cày

Roi mây, lưỡi cuốc

Nẫu bày nghinh ngang

Ngó ra ngoài chợ

Nẫu bán sàn sàn

Khoai lang, bắp đỗ

Ðục, chàng, kéo, dao

Xem ra chẳng sót hàng nào

Quảng Nam, Quảng Ngãi cũng vào đây mua

Lại còn những món bánh khô

Xem đi xét lại nhiều đồ lắm thay

Những còn hàng dép hàng giày

Nón ngựa nón chóp bán rày liên thiên

Lại còn những món nhiều tiền

Cà rá, hột đá, dây chuyền, dầu thơm

Song thần An Thái

Dừa trái Tam Quan

Ðường cát Dương An

Ðĩa bàn Nội phủ

Kể đủ hàng hoa

Cà dê, cà dĩa, cà chình

Ớt ngà, ớt bị, ớt sừng, ớt cay

Rau răm, rau húng

Bầu thúng, cà tây

Mua bán bạc cây

Những người hàng xén

Mấy chú rón rén

Ăn cắp thiệt lanh

Mấy chú gian manh

Là anh trùm chợ

Buôn mọi bán rợ

Mấy chú An Khê

Ở trển đem về

Xấp trần nài rể

Dễ mua dễ bán

Bánh tráng, kẹo cà

Xoa xoa, đậu hũ

Mè xửng, bánh canh

Dạo hết xung quanh

Hành ngò, cúc cải

Dây dừa, dầu rái

Kẹo đỗ, kẹo dừa

Mấy chị ngủ trưa

Nẫu mua trợt lớt

—o—o—o—

Vè bánh trái

Lẳng lặng mà nghe

Tôi nói cái vè

Vè các thứ bánh

Mấy tay phong tình huê nguyệt

Thì sẵn có bánh trung thu

Mấy ông thầy tu

Bánh sen thơm ngát

Ai mà hảo ngọt

Thì có bánh cam

Những kẻ nhát gan

Này là bánh tét

Còn như bánh ếch

Để mấy ông câu

Hủ lậu từ lâu

Thì ưa bánh tổ

Mấy tay hảo võ

Bánh thuẫn sẵn sàng

Các thứ bánh bàn

Kính như chấp bút

Ai năng thống phúc

Nên đụng bánh gừng

Còn bánh ếch trần

Cu li chia lấy

Kẻ nào trồng rẫy

Thì sẵn bánh khoai

Mấy gã uống say

Bánh men rất quý

Này bánh bao chỉ

Để các thợ may

Má phấn bông tai

Thì ưa bánh dứa

Những người thổi lửa

Thì có bánh phồng

Bánh kẹp bánh còng

Để cho đạo tặc

Còn bánh quai vạc

Đạo chích muốn ăn

Ai thích thoát giang

Thì ăn bánh lọt

Trôi nước rất ngọt

Để các thuyền chài

Dầm mưa hoài hoài

Thì ăn bánh ướt

Bất toại vô chước

Thì ăn bánh bò

Những kẻ hay lo

Ăn bánh tai yến

Ai ham trồng kiểng

Có bánh bông lan

Còn như bánh tráng

Để hạng trai tơ

Mấy ả giang hồ

Bánh bèo sẵn đó

Ai mà mặt rỗ

Thì bánh chôm chôm

Tay xách nách ôm

Bánh bao khá ních

Mấy tay hàng thịt

Da lợn để dành

Còn trã bánh canh

Để ba chú lính

Chủ nhân Lục tỉnh

Thì có bánh in

Đầu bếp mấy tên

Phải ăn bánh rế

Này là bánh nghệ

Cho chị nằm nơi

Kẻ dệt lụa tơ

Bánh tằm sẵn để

Còn như bánh quế

Mấy đấng y sanh

Tọc mạch rành rành

Thì ăn bánh hỏi

Hễ là thầy bói

Thì ăn bánh quy

Mấy ổ bánh mì

Cho nhà nho nhã

Quảng Đông mấy gã

Ăn bánh cà na

Béo thịt thẳng da

Thì ăn bánh ú

Rộng đường mấy chú

Như để sẵn đây

Phật giáo mấy thầy

Xin ăn bánh cúng

Phận tôi lúng túng

Trái đất tôi giành

Ai có lanh chanh

Tôi cho bánh khọt

—o—o—o—

Vè ăn hàng

Vai mang xấp vải trong mo

Đi chưa tới chợ đã lo ăn hàng

Bánh in cùng những bánh bàng

Bánh bò bông, bánh ít trần, ngon thay.

Mít nghệ múi bằng cổ tay

Bánh đúc chấm mật, bánh gai, bánh bèo

Muốn ăn đừng có lo nghèo

Tiền tui trong túi đem theo đủ dùng,

Ăn một bụng ba mươi đồng

Mua mấy thứ để cho chồng tui đây

Vừa mới tới vuông đất cày

Ngồi dưới gốc cầy lật nón ra ăn

Làm vầy dạ cũng băn khoăn

Vì chưng lỗ miệng muốn ăn không chừng

Cơm ngày ba bữa lưng lưng

Bánh phồng, cốm dẹp lót lòng đỡ thôi

Hễ sanh ra kiếp làm người

Sống mà bủn xỉn cả đời thèm ăn

Tội gì suốt tháng quanh năm

Cứ việc bỉ bàng, xuân tới hè lui

Tội gì sợ nợ, anh ơi

Còn da lông mọc, còn chồi lên cây

Bây giờ hòa hiệp sum vầy

Tội gì chịu cảnh cơm ngày gạo đong

Không thèm tơ lụa vải bông

Đau lưng mỏi gối cũng không ra gì

Nuôi tằm thì trời gạt đi

Hao hơi tốn của ai thì đền cho

Nuôi heo thì nhọc công lo

Đêm hôm trộm đạo rủi ro ai thường

Cho con bú ở trong mùng

Làm sao giữ được kẻ tham đêm ngày

Anh ơi, hễ hết thì vay

Nếu mà sợ nợ, thiếp bày chàng nghe

Chủ nợ có mắng có chê

Chửi xiên nói xỏ chẳng hề gì ta

Bữa thì chè đậu xu xoa

Bữa thì xoài tượng, chuối già chín cây

Bạn hàng mời mọc liền tay

Mở hàng cháo quảy, bánh tiêu đáng tiền

Chuối cau ăn thiệt là hiền

Thơm vườn ngọt tợ đường phèn, mật ong

Ăn thêm một chén chè thưng

Bột khoai, đường cát phỉ lòng chợ trưa

Mít ướt, cam sành cũng ưa

Trong bụng loạn xị còn mê bánh xèo

Mua tôm cùng thịt gói theo

Đem cho thợ đúc giá rau ngồi chờ

Ngồi ăn tê hết cẳng giò

Nước mắm tỏi ớt húp vô đã đời

Chị em bán rượu mới mời

Ăn mà không uống ra người tiểu nhân

Tui đâu có sợ tốn tiền

Mua năm tô rượu uống liền theo tay

Uống rồi nó chửa lật ngay

Ăn năm trứng vịt mới say kình càng

Cất gánh lên ngó bạn hàng

Nửa quen nửa lạ lang mang một mình

Xấp ngửa về tới quán đình

Gẫm trong nhà cửa nội tình héo hon

Nợ sao quá núi quá non

Vừa vốn vừa lời tính gọn bảy trăm

Nợ này hết thảy ba năm

Nợ đòi cửa ngõ tối tăm mặt mày

Người thì hẹn mốt hẹn mai

Người thì hẹn ẩu qua ngày kỉa kia

Chồng con chẳng dám bước vô

Ngồi trốn sau hè ăn mót dái khoai.

—o—o—o—

Chiều chiều lại nhớ chiều chiều

Nhớ ông kí lục ăn nhiều bánh ngô

Ăn rồi thế áo, thế ô

Ăn thêm bát nữa, thế cả đồng hồ, giày tây

Ai về nhắn mẹ cùng thầy

Đem tiền ra chuộc giày tây, đồng hồ

Từ rày tôi lạy các cô

Tôi lỉnh bánh đúc, bánh ngô chợ Dừa

Lẳng lơ con gái chợ Dừa

Đi bán bánh đúc lại lừa chúng anh

—o—o—o—

Vè con gái hư

Đầu hôm ngủ tới canh tư,

Còn nằm mà ngủ, muỗi thì nó cắn dư cả vùa

Canh năm thì dộng trống chùa,

Còn nằm mà ngủ, chúng lùa một bên

Ngủ thì quên tuổi, quên tên,

Ngủ cho mặt trời mọc đã lên ba sào

Sáng ra đái dựa hàng rào,

Còn đương ngây ngủ té nhào trong gai

Quét nhà long mốt long hai,

Con mắt dáo dác thấy trai ngó chừng

Bày ra cắt áo, cắt quần,

Cắt không kích tấc, nhằm chừng cắt ngang

Vải thời một tấc một quan,

Cắt thời khoét lỗ khoét hang đâu còn

Bày ra bánh cục bánh hòn,

Nắn bằng chiếc đũa, hấp còn bột không

Sáng ra đi cấy vần công,

Cấy thưa cấy nổi đi không về rồi

Bày ra cháo vịt, cháo bồi,

Cháo không có xác ăn rồi nhả ra

Từ nay cho tới hăm ba,

Cậy mai tới nói người ta không thèm

Chị em thấy vậy nói gièm,

Nấu canh chua tợ như hèm khó ăn

Làm bộ líu lăng,

Bánh bò, bánh thuẫn

Làm không mí mửng,

Lớp trọc lớp đen

Sang qua bánh men,

Thiệt là chai ngắt

Làm bộ ngoe ngoắc

Đi hấp bánh gừng

Quạt lửa phừng phừng

Mặt vàng như nghệ

Uổng công bốn bể

Học lúc văn minh

Nghĩ lại phận mình

Thiệt là thưa thớt…

—o—o—o—

Vợ tôi nó giỏi vô song

Chưa kịp tới chợ đã mong ăn hàng

Sớm mai cất gánh lên đàng

Làm vài tô cháo vững vàng bước đi

Vừa ưa chị bán củ mì

Ba đồng một mớ vậy thì mua cho

Ghé qua hàng bán bánh bò

Cuốn với bánh tráng ăn cho thẳng lèo

Ba rọi cùng với lòng heo

Bánh đúc, bánh xèo ưa đã quá ưa

Bây giờ con bóng đã trưa

Làm thêm trái dừa cho đỡ khô môi.

—o—o—o—

Cô Thỉ cô Thi

Cô đang đương thì, cô kẹo với ai ?

Cô Tú kẽo kẹt cô cai

Vợ chồng thuyền chài kẽo kẹt dưới sông

Mâm cốm kẹo với mâm hồng

Bát bịt, mâm đồng kẽo kẹt một nơi

Mâm thịt kẹo với mâm xôi

Thịt bùi xôi dẻo kẹo nơi bà già

Cùi dừa kẹo với bánh đa

Cái đĩa thịt gà kẹo với lá chanh

Nồi cơm kẹo với nồi canh

Quả bí trên cành kẹo với tôm he

Bánh rán kẹo với nước chè

Cô kia cò kè kẹo với ai đây ?

Bà cốt kẹo với ông thầy

Con chim loan phượng kẹo cây ngô đồng

—o—o—o—

Vè bánh trái

Bánh đứng đầu vè

Ðó là bánh tổ

Cái mặt nhiều lỗ

Là bánh tàn ong

Ðể nó không đồng

Ðó là bánh tráng

Ngồi lại đầy ván

Nó là bánh quy

Sai không chịu đi

Ðó là bánh bàng

Trên đỏ dưới vàng

Là bánh da lợn

Mây kéo dờn dợn

Là bánh da trời

Ăn không dám mời

Nó là bánh ít

Băng rừng băng rít

Ðó là bánh men

Thấy mặt là khen

Nó là xôi vị

Nhiều nhân nhiều nhị

Là bánh trung thu

Vô lửa nổi u

Ðó là bánh phồng

Ðem thả giữa dòng

Ðó là bánh neo

Ra nắng dẻo queo

Ðó là bánh sáp

Không ai dám xáp

Ðó là bánh xe,

Xỏ lại tréo que

Ðó là bánh rế

Ăn rồi còn ế

Ðó là bánh dừa

Ăn không có chừa

Ðó là bánh tiêu

Ðể lâu nó thiu

Vốn là bánh ướt

Chưa ăn giấu trước

Nó là bánh cam

Bỏ vô khám giam

Ðó là bánh còng

Ôm ấp vào lòng

Nó là bánh kẹp

Xem coi thật đẹp

Ðó là bánh chưng

Chồng nói mới ưng

Ðó là bánh hỏi

Ðêm nằm mệt mỏi

Ðó là bánh canh

Kéo níu từng khoanh

Ấy là bánh tét

Ráp lại từng nét

Nó là bánh gừng

Bước lên có từng

Ðó là bánh cấp

Nằm ngủ dưới thấp

Là bánh hạ nhân

Mình nó trợt trơn

Ấy là bánh lọt

Ăn thơm mà ngọt

Là bánh hoa viên

Ăn khỏi trả tiền

Ðó là bánh bao

Ðem liệng đàng sau

Là bánh quai vạc

Trắng trong như bạc

Là bánh xu xê

Mặt tràng ê hề

Ðó là bánh bún

Mình đen lốm đốm

Là bánh hạt mè

Thấy ai cũng kè

Ðó là bánh dập

Người thích mặt chắc

Ðó là bánh dày

Nói nghe rất hay

Ðó là bánh mật

Bụng no ấm cật

Ðó là bánh âm

Mình mẩy trắng trong

Là bánh bột lọc

Ai cũng mời mọc

Là cái bánh trôi

Ðứng không thấy vui

Ðó là bánh bò

Nằm cứ co ro

Ðó là bánh cuốn

Cái gì cũng muốn

Nó là bánh đa

Dứt hoài không ra

Nó là bánh dẻo

Nổi trôi khắp nẻo

Ðó là bánh bèo

Giàu mãi không nghèo

Chính là bánh khoái

Ðược người ưu đãi

Là bánh phồng phềnh

Nhẹ mỏng và mềm

Ðó là bánh cốm

Áo quần lốm đốm

Nó là bánh gai

Một giống như hai

Chính là bánh đúc

Tròn cho một cục

Ðó là bánh vo

Ăn hoài không no

Ðó là bánh vẽ

Dùng cho lính trẻ

Là bánh chè lam

Ăn uống tham lam

Ðó là bánh ú

Ði mấy không đủ

Ðó là bánh giò

Từng đoạn quanh co

Ðó là bánh khúc…

—o—o—o—

CÂU ĐỐ VỀ BÁNH

1. Bánh gì ăn ít mà nhiều ?

Bánh đa

2. Bánh gì cả thúng vẫn kêu chưa vừa ?

Bánh ít

3. Bánh gì nhọn tựa răng cưa?

Bánh gai

4. Bánh gì nên nghĩa sớm trưa vợ chồng ?

Bánh phu thê

5. Bánh gì cộm cộm trắng bông?

Bánh dầy

6. Bánh gì ăn diện nghênh ngông với đời ?

Bánh chưng

7. Bánh gì nhỏ, gọi mập đùng ?

Bánh ú

8. Bánh gì sống ở ao cùng rong rêu ?

Bánh bèo

9. Bánh gì tra vấn đủ điều ?

Bánh hỏi

10. Bánh gì cất rượu ra chiều nồng thơm ?

Bánh men

11. Bánh gì ăn cỏ ăn rơm ?

Bánh bò

12. Bánh gì mà lại bọc trong che ngoài ?

Bánh bao

13. Bánh gì bị bẹp rõ hoài ?

Bánh tết

14. Ấn cong sắp chữ, đố ai bánh gì ?

Bánh in

—o—o—o—

BÁNH PHƯƠNG TIỆN ĐI LẠI

BÁNH XE LỬA

Nàng về anh gửi cái này

Cái cuốc phần mẹ, cài cày phần cha

Cuốc chim thì để phần bà

Còn mai với thuổng làm quà cho ông

Bao giờ nên vợ nên chồng

Mua bánh xe lửa cho ông ăn dần

—o—

BÁNH NIỀNG SẮT

Xe ngựa lướt bụi tuôn bờ

Bánh niềng sắt cứ khua rột rột

Tui ra chợ mua đường thốt nốt

Tui mua cân bột cùng gói đậu xanh

Tui về nấu chè trôi nước đặt lại tên anh

Để cho trong trào ngoài quận

Biết tiếng thằng Sở Khanh điếm đàng

—o—

BÁNH THUYỀN

Gẫm thân phận thiếp như thuyền kia không bánh

Thân vì muốn lập thân mà ngại nặng gánh gia đình

Chàng ơi! Tại cảnh gia đàng em có một ông cha già đành cỡi hạc chầu tiên

Còn bà mẹ hiền như trái chín trên nhành chờ khi ướm rụng.

Chàng ơi! Em ra đây, gặp chàng em hỏi thiệt

Trai chàng tính cho em ở vậy hay là em cất bước thượng trình tòng phu

Chàng ơi! Tại cảnh gia đàng của em, mấy ống tre ngã xiêu ngã tó.

Mấy tấm vạt cau rớt lên rớt xuống, ai ngó vào cũng chặc lưỡi lắc đầu, hỡi ôi cho thân phận thiếp.

Anh kết nghĩa lương duyên với em tình chồng nghĩa vợ. Anh em bạn của anh đứng ngoài xa, miệng kêu tay ngoắc.

Bớ Tư ơi ! Người đâu sao không khác chi chị Thoại Khanh thuở trước khảy đàn tầm bạn mà kết nghĩa ái ân làm gì?

—o—o—o—