THẰNG NGÔ
Bậu ơi! Muốn lấy thằng Ngô
Lợi đây anh kể tông đồ em nghe
Thời Lê – Mạc, dân ta gọi nước Trung Quốc là Ngô, gọi người Trung Quốc là người Ngô. Tuy nhiên thằng Ngô hoàn toàn có thể là một nhánh của người Việt cổ (Bách Việt), di dân lên phía Bắc (Sơn Tinh, lên núi) và sống lâu ở Trung Quốc nên có nhiều đặc điểm của người Trung Quốc, mà những đặc điểm này gọi chung là ngô.
Vậy ngô là những đặc điểm gì ? Chúng ta hãy cùng đọc tiếp các bài ca dao khác về thằng Ngô.
Tham giàu lấy phải thằng Ngô
Đêm nằm như thể cành khô đâm vào
Thằng Ngô có đặc điểm khô cứng, không hợp với đêm tối và rất giàu vật chất.
Nói chung các cây tên ngô đều rất to, rất nặng, thân thẳng, quả lớn, hạt to, hoa quả màu lửa sáng và đậm rực rỡ và thu hút như cam đỏ, cam vàng, xanh đậm, nâu đậm …, chịu nắng nóng, khô hạn cực kỳ tốt. Thằng ngô cũng tương tự như vậy.
Thằng Ngô lắm nhẫn nhiều vòng
Cho nên cô ả phải lòng thằng Ngô
Thằng ngô giàu tiền của vật chất, đặc biệt những thứ tráng sức chưng ra như nhẫn vòng, mà nhẫn vòng cũng là vật chất để kiểm soát, ràng buộc, đính ước.
Thằng Ngô thích khoe khoang vật chất sang chảnh, nhưng lại ngô nghê mộc mạc chính là nhân vật của câu chuyện cổ tích “Lợn cưới áo mới” :
“Có anh tính hay khoe của. Một hôm, may được cái áo mới, liền đem ra mặc, rồi đứng hóng ở cửa, đợi có ai đi qua người ta khen.
Đứng mãi từ sáng đến chiều chả thấy ai hỏi cả, anh ta tức lắm. Đang tức tối, chợt thấy một anh, tính cũng hay khoe, tất tưởi chạy đến hỏi to:
– Bác có thấy con lợn cưới của tôi chạy qua đây không?
Anh kia liền giơ ngay vạt áo ra, bảo:
– Từ lúc tôi mặc cái áo mới này, tôi chẳng thấy con lợn nào chạy qua đây cả!”
Thằng Ngô có tính coi mình là hùng mạnh, là trung tâm, là tinh hoa vũ trụ, như đặc điểm của người Trung Quốc.
Vậy thằng Ngô có hồn Việt, có dòng máu Việt, gốc là dân tộc Việt, nhưng mang thân thể với các đặc điểm của Trung Quốc, thậm chí có thể sinh ra và lớn lên ở Trung Quốc, rồi mới sang Việt Nam, nhưng có khi không biết mình là người gốc Việt mà cứ coi mình là người Trung Quốc. Người Việt, sinh ra và lớn lên ở nước Việt mà có tư tưởng ngô nghê rằng cứ ai sinh ra và lớn lên ở Trung Quốc thì không thể là người Việt thì cũng là một thằng ngô, ngô nghê.
Thằng Ngô không giống với Hoa Kiều sống tại Việt Nam, mà thường là người có dòng màu Trung Quốc cho dù có thể sinh ra và lớn lên ở Việt Nam.
BĂM CHỊ THẰNG NGÔ
“Băm chị thằng ngô” là một loạt bài vè thách đố, đến muốn điên cả cái đầu.
Dao cùn rựa cụt
Đẵn cây chuối hột
Đút vào vườn quỳnh
Băm bầu băm bí
Băm chị thằng ngô
Băm cô thằng bầu
Bài này là dạng vè ngược của các cặp âm dương nghịch lý
– Dao cùn rựa cụt, đẵn cây chuối hột : Đẵn chuối hột cần dao sắc, rựa dài
– Đẵn cây chuối hột, đút vào vườn quỳnh : Vườn quỳnh thường đi với giếng ngọc, biểu tượng cho sự sang trong thanh lịch kín đáo ẩn chứa mang tính tinh thần.
– Băm bầu băm bí : Các loại rau mọc lan nhanh ra trên đất ẩm hoặc ao nước, dễ mọc, dễ thu hoạch, cũng dễ hỏng thối, thường được dùng để băm ra cho lợn như rau lang, rau muống, rau má, bèo … Bầu bí cũng là cây dây leo, nhưng ở trên giàn, cho quả lớn, để được lâu, không phải là đồ để băm cho lợn
– Băm chị thằng ngô : Thằng ngô dù là bí ngô hay bắp ngô, đều không dễ băm chút nào, đã thế lại còn băm chị thằng ngô, chứ không phải là băm thằng ngô.
Băm là hành động chặt đứt, chém vụn, nhưng những thứ vừa mơ hồ, vừa to nặng, vừa dây mơ dễ má thế này thì làm cách nào có thể băm được ?
Băm bầu, băm bí
Băm chị thằng Ngô
Băm cô cái ả
Bài này tương tự như ba câu cuối của bài trên, nhưng thay câu cuối “Băm cô thằng bầu” thành “Băm cái cô ả”. Cô cái ả chính là cái dòng nước, cô xúc cảm. Có câu “Rút dao chém xuống nước, nước càng chảy mạnh, nâng chén tiêu sầu, càng sầu thêm”, chém nước tiêu sầu còn chả được, “băm cô cái ả” càng là điều không thể.
Tóm lại, “băm chị thằng ngô” giống như là “chặt khúc dòng nước” hay “phân tích cảm xúc” vậy. Đây là một việc ngỡ là vô lý, vô duyến, tốn công vô ích nhưng cực kỳ phổ biến hiện nay, vì thằng ngô thì to tát, hiển lộ, rõ ràng, rành mạch bao nhiêu, nhưng chi thằng ngô lại mơ hồ, chập cheng bấy nhiêu.
NGÔ – LÀO
Băm bầu, băm bí
Băm chị thằng ngô
Băm cô thuốc lào
Bán thuốc cho tao
Ba đồng một điếu
Nói thiếu nói thừa
Phải chừa nói láo
– Băm cô thuốc lào : Khi chúng ta giận một ai quá, chúng ta muốn “băm vằm”, “băm xác” người ấy ra.
– Bán thuốc cho tao. Ba đồng một điếu : Đây là lý do muốn băm cô thuốc lào. Người đọc sẽ nghĩ rằng ba đồng một điếu là đắt quá, ba đồng thừa sức mua được rất nhiều thuốc, hoặc ba đồng thì “tao” thiếu tiền.
– Nói thiếu nói thừa. Phải chừa nói láo : Nhưng “tao” lại không yêu cầu bà cô thuốc lào nói đúng giá. Theo “tao”, nói thiếu (ví dụ 3 đồng 100 điếu) cũng được, mà nói thừa (ví dụ 1/3 đồng 1 điếu) cũng được, nhưng không được nói láo. Cô thuốc lào chỉ có thể nói đắt hay rẻ, chứ cô thuốc lào không thể nói đắt.
“Láo” là âm nhái của “Lào”. Nói láo là nói từ A sang thành B, từ B sang thành C. Ngô là trạng thái to lớn, rành mạch, rõ ràng, A là A, B là B. Lào là trạng thái vừa thế này vừa thế kia, mà cũng chẳng thế này chẳng thế kia, nghĩa là vừa A vừa B mà cũng chẳng A chẳng B.
Chơi cho nước Tấn sang Hồ
Nước Tần sang Sở, nước Ngô sang Lào
Chơi cho gió lọt song đào
Cho người thục nữ lọt vào tay anh
Bài này đưa ra các trạng thái đối lập, mà được chuyển hoá sang nhau, đồng thời cũng là tên các nước
– Tấn – Hồ
– Tần – Sở
– Ngô – Lào
– Gió – Song đào
– Thục nữ – Anh hùng
NƯỚC NGÔ
Nuôi chí diệt Ngô,
Đan bồ đựng võ
Ngô là các tên gọi của một nước chư hầu của nhà Chu từ khi triều đại này ra đời cho tới khi kết thúc giai đoạn Xuân Thu trong lịch sử Trung Quốc. Nước Ngô nằm ở khu vực cửa sông Dương Tử, phía đông nước Sở, tương ứng với phần lớn tỉnh Giang Tô ngày nay. Kinh đô của nước Ngô là Cô Tô, Tô Châu ngày nay. Các vị vua nước Ngô mang họ Cơ, chính là dòng dõi của hoàng tộc nhà Chu. Nước Tấn đã giúp đỡ nước Ngô hùng mạnh để làm đồng minh chống lại nước Sở một cách hữu hiệu. Thời kì cuối, cùng sự trỗi dậy của Ngô Hạp Lư và Ngô Phù Sai, nước Ngô hình thành một vị thế tiểu bá, từng được xếp ngang các quốc gia trung nguyên. Nhưng sau nhiều lần giao tranh, đến năm 473 TCN, Việt vương Câu Tiễn đánh bại Ngô vương Phù Sai, nước Ngô bị nước Việt tiêu diệt. Tây Thi, người đẹp được Việt Vương Câu Tiễn cử sang làm gián điệp để làm mê hoặc Phù Sai, được cho là đã góp phần vào sự sụp đổ của nước Ngô. Nước Ngô khi mạnh thì tìm cách diệt nước Sở, nhưng cuối cùng lại rơi vào thế yếu và bị nước Sở và nước Việt diệt.
Nuôi chí diệt Ngô : Ngô mạnh cấu trúc, hình tướng và thể lực, mà yếu vận hành, đặc biệt là vận hành uyển chuyển
Đan bồ đựng võ : Bồ đựng được ngô chứ bồ không đựng được võ. Cái chí thì là diệt ngô, nhưng hành động thực tế lòi đuôi ra rằng mình chính là Ngô, nói cách khác diêt Ngô chính là diệt mình, vì cứ tưởng Ngô là kẻ thù của mình, mà hoá ra Ngô chính là mình.
Đây cũng chính là bệnh của một số người thù Trung Quốc, nhưng không biết mình là ai và cũng chẳng biết thế nào là Trung Quốc.
NGÔ – SỞ
Đầu Ngô mình Sở
Ngô, Sở là tên gọi hai nước chư hầu của nhà Chu thời Xuân Thu Chiến Quốc, mà ở tình trạng thằng này mạnh thì tìm cách diệt thằng kia. Về vât chất, về quân sự, ban đầu Ngô mạnh hơn và suýt nữa diệt được Sở, nhưng cuối cùng Sở biết nhận nhịn, biết nhu, biết chờ thời, biết hợp tác, đã tiêu diệt nước Ngô, quá cương, quá đơn phương, đơn lẻ, dùng lực hơn là dùng mưu.
Ngô Sở là hai trạng thái âm dương
– Ngô là trạng thái vât chất, cấu trúc, hình tướng, sắc thái đơn nhất, cụ thể, rõ ràng
– Sở là trạng thái tinh thần, vận hành có tính âm dương như sở trường, sở đoản mà không biểu đạt bằng hình tướng vật chất
Đầu Ngô mình Sở giống như là
– đầu hổ mình cáo
NGÔ – SÀNH
Chiếu hoa mà trải sập vàng
Điếu ngô xe trúc sao chàng chẳng say
Những nơi chiếu cói võng đay
Điếu sành xe sậy chàng say la đà
Ngô là trạng thái
– to, rõ, chắc, khoẻ, rõ ràng, rành rọt
– mang tính kim thổ
– ngô nghê
Sành là trang thái
– mộc mạc, chân chất
– mang tính mộc thổ (đất nung)
– sành sỏi
Chiếu hoa, sập vàng, điếu ngô, xe trúc đối xứng với chiếu cõi, võng đay, điếu sành, xe sậy.
– Về vật chất và cấu trúc : Chiếu hoa, sập vàng, điếu ngô, xe trúc to, đẹp, đắt hơn chiếu cõi, võng đay, điếu sành, xe sậy nhiều.
– Về tinh thần và vận hành : Chiếu hoa, sập vàng, điều ngô, xe trúc lại gắn với ngô nghê, còn chiếu cõi, võng đay, điếu sành, xe sậy lại gánh với sự tinh tế và sành sỏi
Say là trạng thái tinh thiên về tinh thần và vận hành hơn, do đó nghiêng về chiếu cõi, võng đay, điếu sành, xe sậy hơn.
GIẶC BÊN NGÔ
Giặc bên Ngô không bằng bà cô bên chồng
Giặc bên Ngô là giặc mạnh về thể lực, về vật chất, về vũ khí, về quân số, về đánh trực diện và cấp tập, và có mục đích chiến đấu và chiến thắng cụ thể, rõ ràng. Đây chính là các điểm mạnh của quân sự Trung Quốc.
Bà cô bên chồng thì không mạnh về tất cả những thứ đó, nhưng lại có thể gián tiếp tỷ tê với chồng, với mẹ chồng, cũng có thể dựng chuyện, ly gián với các động cơ không rõ ràng.
Trong quan hệ con người, biết giặc bên Ngô là ai thì hoàn toàn có thể phòng ngừa, vì quan hệ và khoảng cách giữa ta và giặc Ngô là rất rõ ràng, nhưng dù có biết mười mươi về bà cô bên chồng, vẫn hoàn toàn không thể làm gì được, vì không thể nào phá bỏ được quan hệ này cũng không thể nào kiểm soát được quan hệ này.
SÔNG NGÔ
Gánh vàng đi đổ sông Ngô
Sông Ngô là sông lớn, sông ngắn, sông hạ nguồn, sông đơn nhánh, sông đơn hướng, nói cách khác là sông chảy ra biển.
“Gánh vàng đổ xuống sông Ngô” giống như là đem vàng đổ ra sông ra bể.
SÔNG NGÔ BÊ SỞ
Chồng chài, vợ lưới, con câu,
Sông Ngô bể Sở biết đâu là nhà.
Chồng chài, vợ lưới, con câu : cảnh dân vạn chài lênh đênh lấy thuyền làm nhà
Sông Ngô bể Sở biết đâu là nhà.
– Nước Ngô nằm ở cạnh biển, hạ nguồn sông Dương Tử, nơi có bến Thượng Hải. Sông Ngô là sông ngắn, to, đơn hướng, đơn nhánh, chảy ra biển.
– Sở nằm cạnh về phía Tây, sâu trong lục địa, cách biển bởi nước Ngô, nhưng lại là nơi sông Dương Tử có các chi lưu và phu lưu lớn như dòng sông Hán. Ở Sở lại có nhiều vực bể, nơi cách khác là biển ngầm.
Sông Ngô bê Sở là trạng thái lênh đênh, bất định.
Sầu từ bể Sở, sông Ngô
Lấy ai chăm sóc sớm khuya việc chường
Sầu từ bể Sở, sông Ngô : nỗi sầu mênh mang, vô định, chuyển từ trạng thái này, đối tượng này sang trạng thái khác, đối tượng khác
Lấy ai chăm sóc sớm khuya việc chường : Người cô đơn không có người yêu, ban đời bên cạnh chia se và chăm sóc, tâm trạng và cuộc đời rơi vào vô định.
NGÔ & TÀU
Xí xô như thằng Ngô vỡ tàu
Ngô và tàu là hai trạng thái âm dương
– Ngô là trạng thái cấu trúc đơn lẻ, đứt rời, rõ ràng, mạch lạc
– Tàu là trạng thái tập thể, xâu chuối, mắt xích, liên tục, thống nhất, xuyên suốt
Chúa Tàu mở hội bên Ngô
Cớ sao bảo phướn sang chùa An Nam?
Thà rằng chẳng biết cho cam
Biết ra kẻ Bắc người Nam thêm sầu
Cột buồm mà ngỡ cây cau
Thấy thuyền thúng nát ngỡ tàu thằng Ngô
Còn Tàu còn bán vải sô
Tàu về mới biết xi xô bạc tình.
NGÔ & ĐĨ
Thằng Ngô con đĩ
Ngô và đĩ là hai trạng thái thân thể mang tính âm dương.
VỢ THẰNG NGÔ & CHÚ KHÁCH
Ba mươi tết, tết lại ba mươi
Vợ thằng Ngô đốt vàng cho chú khách
Một tay cầm cái dù rách
Một tay xách cái chăn bông
Em đứng bờ sông
Em trông sang bên nước người
– Hỡi chú chiệc ơi là chú chiệc ơi!
Một tay em cầm quan tiền
Một tay em xách thằng bù nhìn em ném xuống sông
Quan tiền nặng thì quan tiền chìm
Bù nhìn nhẹ thì bù nhìn nổi
Ối ai ơi! Của nặng hơn người!
