GỘI ĐẦU BỒ KẾT – HÀNH TRÌNH QUÊN LÃNG & TRỞ VỀ

Mẹ tôi mua bồ kết khô ngoài chợ Hàng Bè. Khi nào muốn gội đầu thì nướng bồ kết trên bếp lửa, nướng đều hai mặt cho bồ kết cháy thơm, nhưng chưa thành than. Bồ kết đã nướng xong, rất giòn, được để nguội, rồi bẻ ra để tách hạt. Phần bồ kết nướng không còn hạt được cho vào nồi nước đun lên. Khi nước sôi rất dễ trào vì bồ kết có bọt. Lúc này, pha nước bồ kết nóng với nước lạnh, để gội đầu. Cần gội nhiều thì pha nhiều nước, mà muốn dùng nước cốt đặc thì pha ít nước. Cơ bản không cần tráng tóc bằng nước lạnh.

Hôm nào định gội đầu thì lúc đi chợ, mẹ tôi đã mua sẵn một nửa hoặc một phần tư quả chấp là đủ gội cả cái đầu. Quả chấp, to hơn, vàng hơn, chua hơn và rẻ hơn quả chanh. Hồi xưa không có tủ lanh và chấp khi mua đã bổ rồi, nên đã mua là dùng luôn trong ngày. Hôm nào quên mua chấp thì gội bồ kết không cũng được. Ngay đầu chợ Hàng Bè, có hai hàng nước lá lớn, nhưng nhà tôi không bao giờ mua lá để gội đầu mà chỉ mua lá để xông cảm hoặc chữa bệnh, vì mua lá gội đầu thì sang quá, đắt quá, gội bồ kết với chấp là đủ rồi. Thời đó đã có xà phòng thơm để tắm, nhưng gội đầu với xà phòng thơm thì tóc cứng và xơ. Vội quá có thể dùng xà phòng thơm gội đầu nhưng phải có chanh.

Khi tôi vào đại học, nhà tôi chuyển nhà khỏi phố cổ. Lúc này cả gia đình bắt đầu gội đầu bằng dầu gội. Sau đại học, tôi đi học cao học ở ngoài và ở lại nước ngoài khá lâu. Ai ở nước ngoài cũng dùng dầu gội đầu mua ngoài siêu thị. Khi tôi có con và quay về nước thì gia đình tôi và các nhà xung quanh, ai cũng gội đầu bằng nước gội đầu đóng chai nhựa, sang thì mua thêm dầu xả.

Khi tôi bắt đầu dạy thiền chưa lành, tôi cố gắng chuyển đổi tiêu dùng về sản phẩm hữu cơ xanh sạch. Tuy nhiên, mỗi lần chuyển sang dùng bồ kết chanh được một thời gian ngắn thì tôi đều bỏ cuộc, vì tóc bị ướt và bết vào đầu, chuyển ngược về dùng dầu gội đầu thì đỡ hơn. Sau đó tôi bắt đầu tìm kiếm dầu gội đầu hữu cơ. Tôi chuyển hết từ loại dầu hữu cơ này sang dầu hữu cơ khác, tính ra mười mấy năm, nhưng tóc tôi lặp đi lặp lại tình trạng mới gội thì cứng xơ xác (vì tôi luôn từ chối dùng xả) và sau khi gội được vài ngày thì ướt rượt.

Chán nản với mái tóc của mình, tôi tìm cách ra ngoài hàng gội đầu. Bộ dầu gội đầy đủ nhất của tôi là : 1 dầu gội đầu hữu cơ, 1 dầu dừa tự nấu, 1. dầu mát xa. Hết dầu gội thì tôi chờ mua mới, chứ không dùng dầu gội của cửa hàng. Tuần nào tôi cũng ra hàng gội hai ba lần, thành khách hàng quen. Cảm giác của tôi là tự gội đầu thì tóc xơ xác, rối bù, chóng bẩn hơn so với ra ngoài hàng gội. Tôi rất nghiện gội đầu và mát xa ngoài hàng. Việc gội đầu ngoài hàng với tôi giống như là đi thư giãn, nuông chiều bản thân.

Được mấy năm gội đầu ngoài hàng bằng dầu gội đầu hữu cơ tự mua, thì xảy ra đại dịch Covid. Trong thời gian cách ly, tôi phải tư gội đầu ở nhà. Thực ra, tôi luôn cảm thấy việc ra hàng quán để gội đầu là không hợp lý, nhưng trót nghiện quá rồi, cho nên nhân đại dịch, tôi hạ quyết tâm tự gội đầu ở nhà.

Ngoài thói quen ra hàng gội đầu, tôi không bao giờ dùng hoá chất gội đầu, không bao giờ uốn tóc, không bao giờ duỗi tóc, không bao giờ hấp tóc, không bao giờ nối tóc, không bao giờ là tóc, không bao giờ nhuộm tóc. Ở ngoài hàng, tôi thỉnh thoảng đồng ý để được sấy tóc nhẹ.

Cùng với việc không gội đầu ngoài hàng nữa, tôi cũng ngừng luôn việc sấy tóc. Cho dù trời lạnh và tôi gội đầu khuya đến mức nào, tôi cũng không bao giờ sấy tóc. Tôi chỉ dùng một chiếc lược sừng duy nhất để chải đầu, nhưng hầu như chỉ dùng lược vào lúc gội đầu, vì tóc tôi rụng quá nhiều.

Bạn bè có tặng tôi những gói nước lá gội đầu và tắm, chỉ cần bỏ vào nước đun sôi lên là dùng được, nhưng tôi toàn để cho các gói lá khô này bị hỏng trước khi kịp dùng hết. Thứ nhất, vì lười đun nước. Thứ hai, vì rủi ro hoá chất bảo quản. Thứ ba, tôi cho rằng ra chợ mua lá tươi gội đầu vừa rẻ vừa tốt hơn nhiều so với mua gói lá khô.

Một sự trùng hợp là từ khi tôi bắt đầu tự gội đầu cho mình, tóc tôi rụng, rối và bạc càng ngày càng dữ dội. Là người dạy thiền chữa lành, tôi biết con đường xả độc máu và độc vùng đầu mặt cổ ra tóc là nhanh nhất, nhưng mỗi lần nhìn thấy mái tóc bạc và xơ xác của mình trong gương và mỗi lần giơ lược lên chải, cảm giác của tôi là rất chán nản với bản thân mình.

Đỉnh cao của chán nản, năm ngoái tôi quyết định đi cắt tóc. Bao nhiêu năm trời tôi đã không cắt tóc và tóc tôi cũng cứ dài lưng chừng giữa lưng như vậy mãi. Lần này tôi cũng chỉ cắt đến ngang vai, mục đích là để loại bỏ đoạn chân tóc xấu và chẻ dữ dội.

Năm nay, tôi quyết định cắt nước máy, chuyển sang dùng nước giếng và nước mưa. Thế là sau bao nhiêu năm, mái tóc của tôi mới được tiếp xúc với nước tự nhiên không hoá chất. Tình hình tóc bạc và tóc rụng càng trầm trọng hơn, bởi vì thay nước là thay máu, và máu độc, máu xấu, máu già vẫn cần xả qua tóc quá nhiều.

Tôi biết rằng bước tiếp theo của việc thay nước chính là không dùng dầu gội đầu đi mua, chuyển sang nước gội đầu tự nấu.

Hôm đó, tôi đun một nồi nước gội đầu và tắm to, có bồ kết, cỏ mần trầu, quế và chanh, trên bếp củi ở sân. Chưa bao giờ tôi có cảm giác hạnh phúc đến như thế, giống như tôi được bay lên mây.

Sợ mỗi lần gội đầu và tắm lại cần đun nấu quá cầu kỳ, tôi muốn thử tự nấu dầu gội đầu để dùng được nhiều lần, vì tôi cậy mình có vườn và bếp lửa. Tôi hỏi công thức nước gội đầu mà tôi hài lòng nhất, từ một bạn học sinh cực kỳ có tâm với sản phẩm này. Đây là trích đoạn chát của chúng tôi

“Nguyên liệu xịn xò đều trong vườn của mẹ:

-Chanh trái. Nấu nhiều chanh nước gội làm tóc suông mượt.

– Vỏ bưởi (nhà là quê bưởi nên bưởi bao la)

– Nha đam (nha đam tóc mềm mượt).

– Bồ Kết sẻ (đem rang).

– Sả ở vườn

– Gừng sẻ

– Cỏ mần Trầu

– Hương Nhu tím.

– Cây xài đất

– Cây cứt lợn

– Cỏ xước

– Tía tô

– Trầu không

– Ngải cứu

– Lá dứa

– Lá chè xanh

– Lá vối

– Lá bàng

Đây là các nguyên liệu lần trước em nấu. Nấu mà hương tinh dầu thơm quá là thơm! Em nấu 2 ngày nhưng nó chỉ cạn lại chứ ko đặc đc nên thôi mình nấu dạng nc gội đầu đi cho tiện ah nó sẽ cho thêm cái EGEH để nó cô đặc á c, chứ nấu ko như em nó sẽ ko đặc dc. Hà Nội nên nấu kiểu thành nc xong gội nhiều lần như em ấy c, kiểu nc gội đầu ấy, nhưng chỉ phù hợp người lớn, trẻ em ko xài dc.”

Bạn học sinh còn gửi cho tôi ảnh nồi nước gội đầu to như nồi luộc bánh chưng được đun bằng bếp củi, bên trong chứ đủ loại lá thơm và bã dầu gội sau khi đun.

Có lẽ đây cũng là một trong các loại nước gội đầu được nấu có tâm nhất quả đất. Tôi chia sẻ loại nước này cho các bạn học sinh để mua mà dùng.

Dầu gội đầu hữu cơ đến đâu vẫn có hoá chất, thậm chí một số loại dầu hữu cơ có cực kỳ nhiều hoá chất. Nguyên liệu dùng để làm dầu gội đầu thì quá nhiều, quá phức tạp, quá đắt đỏ, đòi hỏi phải dùng chất bảo quản. Ăn cơm quá nhiều món ngon thường xuyên và lâu dài chắc chắn sinh bệnh. Dầu gội đầu là một loại dược liệu, nguyên liệu quá nhiều, cái này đánh cái kia, bệnh nhân đổ dược liệu lên đầu, có thể không lăn ra chết như uống vào người, nhưng sớm muộn cũng bệnh.

Bản thân tôi cảm thấy vô cùng bế tắc và chán nản. Làm sao có thể nấu một loại nước gội đầu phức tạp đến nhường này và phức tạp chắc gì như vậy đã tốt. Đặc biệt, tôi sẽ không bao giờ dùng hoá chất EGEH. Trước mắt, tôi quyết định cứ gội đầu bằng chanh hoặc bằng nước gội đầu hữu cơ, rồi tính tiếp.

Hôm đó, tôi đi lên Hương Sơn xem vườn tược và rơi vào một trưởng ngải cực mạnh. Đầu tóc tôi bị xả độc đau dữ dội. Tôi phải đắp ngải cửu giã lên đầu, sau đó tôi quyết định lấy nước ngải cứu giã để gội đầu và tắm, không xả lại bằng nước thường. Sau hai ngày xả độc cấp tập bằng ngải cứu, tôi quyết định đem lược ra chải đầu. Chiếc lược sừng dừng bao nhiêu năm đã gãy 3 răng. Một cuộc đời, nói chung chỉ cần dùng một cái lược sừng, nếu nó gãy nghĩa là nhất định cuộc đời phải xảy ra bước ngoặt.

Tôi quyết định nấu một nồi bồ kết và dùng chanh để gội đầu. Vừa nướng bồ kết tôi vừa nhớ đến tuổi thơ của mình. Sờ vào mái tóc trơn mượt, chỉ với một lần gội, tôi biết rằng tôi sẽ không bao giờ dùng nước gội đầu hữu cơ hay các loại nước gội đầu phức tạp nữa. Tôi chỉ cần bồ kết và chanh như mẹ tôi vẫn dùng ngày xưa.

Nhà tôi dùng bếp củi và việc nấu nước gội đầu bồ kết nướng là quá đơn giản. Khi nào đi công tác hoặc quá bận rộn, tôi chỉ cần dùng chanh gội đầu.

Tôi còn biết thêm rằng, vườn quốc gia có nhiều bồ kết nhất chính là Cát Bà, quê nội của tôi. Không mua được bồ kết từ Cát Bà thì mua bồ kết ngoài chợ. Bồ kết mua ở đâu đi nữa rủi ro có chất bảo quản, nhưng sau khi nướng và đun sôi, chắc chắn vẫn an toàn hơn nước gội đầu.

Vườn của tôi đã có một cây chanh, tôi sẽ cần trồng thêm, vì chanh là bộ đôi với bồ kết.

Tôi cũng đi đến làng lược sừng Thuy Ứng, chọn lấy một cái sừng trâu ta màu đen, đặt làm một chiếc lược sừng mới, thay cho cái cũ đã bị gãy.

Tôi không hiểu vì sao tôi phải đi một con đường dài dòng, loanh quanh, phức tạp và khốn khổ đến thế, chỉ để cuối cùng quay lại với một công thức nước gội đầu giản dị mà tôi đã biết và đã dùng từ thơ bé.

Hành trình đầu bù tóc bạc của tôi sẽ chấm dứt ở đây chăng ?

Có lẽ chỉ cái gì tự mình mất đi, tự mình tìm lại, tự mình làm và tự mình hiểu, chúng ta mới thấm thía hết giá trị của nó.