Cây ươi có nhiều tên gọi
– cây ươi, cây đười ươi, cây lười ươi, cây ươi bay
– cây thạch
– cây bàng đại hải, đại hải tử,
– đại hải, an nam tử, đại đồng quả, đại phát (Trung Quốc),
– cây sam rang, sam rang si phlè, som vang, som rong sva (Campuchia),
– crap chi ling leak, mak chong (Pakse-Lào)
– tam bayang,
– noix de Malva, graine gonflante (Pháp)
Có một số vùng gọi cây sang là cây ươi và cây ươi là cây sang, đều thuộc giống trôm.
Theo cách gọi này
– cây sang giống lá to và quả tròn, khi chín quả tách ra, lộ hạt đen bên trong, chính là cây ươi, cây đười ươi, cây lười ươi, cây ươi bay … phân bố nhiều ở miền Nam Trung Bộ và Tây Nguyên
– cây giống lá nhỏ, quả xoè năm cánh, như ngôi sao, thường được gọi là cây sang giầu, cây sang sảng … phân bố nhiều ở miền Bắc và Bắc Trung Bộ.
Theo cách gọi dân gian thì 2 cây này môt cây tên ươi, một tên sảng, nghe rất bình thường, nhưng theo tên chữ thì một cây là đại phát, còn một cây là giàu sang.
Cây Ươi là cây thân gỗ cao từ 20m-30m, thuộc loại cây thượng tầng của rừng và phải từ trên 10 năm tuổi mới cho hoa, kết trái, và cứ bốn năm mới cho trái một lần.
Cây ra hoa vào tháng 3 và trái chin từ tháng 6 đến tháng 8, quả màu nâu đỏ, bên ngoài nhăn nheo. Đến mùa quả chín, quả ươi bay từ trên cành cây cao xuống, nên gọi là ươi bay.
Hạt ươi được sử dụng trong y học cổ truyền có tác dụng thanh nhiệt và cũng có thể dùng để trị chứng rối loạn tiêu hóa hoặc làm mát cổ họng. Khi ngâm quả Ươi vào nước, quả sẽ nở ra lớn hơn 8-10 lần thể tích vốn có. Nước ngâm hạt ươi uống như trà, có tác dụng thanh nhiệt và giải độc.
Cây Ươi không tập trung trong khắp cả nước mà chỉ tập trung ở vùng rừng các tỉnh Miền Trung và Nam Bộ của nước ta.
Giống cây này có thân rất thẳng và cao dáng rất đẹp. Đến mùa quả, cây ươi nổi bật trên núi rừng vì cả cái cây đã thẳng và cao, lại chuyển sang màu cam đỏ.
Người dân vào rừng khai thác hạt ươi có khi chặt hạ cả cây ươi to chỉ để lấy hạt xanh chưa rụng, hoặc đóng đinh vào thân cây để leo … Cây ươi rừng 10 năm mới cho ra quả và 4 năm mới ra quả một lần, nhưng chỉ cần một lần ra quả đã có thể bị con người chặt phá, đốn hạ cả cây không thương tiếc. Đây là vấn nạn của các tỉnh miền Trung mà chưa có chế tài mạnh để xử lý, cho nên đang có kiến nghị xếp cây ươi và danh mục cây bảo vệ đặc biệt.
.
