SỰ TÍCH TRÊ CÓC

Có đôi vợ chồng con cóc nọ sống tại bờ ao. Ở dưới ao tình cờ có đôi cá trê muộn màng không có con.

Ngày nọ, cóc cái xuống nước đẻ ra trăm trứng. Đến lúc nở ra thành một bầy nòng nọc đầu tròn, đuôi dài, mình đen giống rặt cá trê con. Đôi vợ chồng cá trê thấy vậy lấy làm mừng rỡ, đuổi cả bầy nòng nọc về hang. Chúng ngày đêm nuôi dưỡng, săn sóc, nâng niu lại khoe với các loài thủy tộc đó là con mình. Các loài thủy tộc thấy nòng nọc giống cá trê con quá nên đều tin là thật.

Ngày hôm sau, vợ chồng cóc xuống ao thì thấy đàn con của mình chẳng hiểu bị ai bắt đem đi biệt dạng. Vừa buồn bã đau lòng. vợ chồng cóc dắt nhau đi kiếm con khắp nơi. Gặp ai cóc cũng hỏi thăm nhưng chẳng một ai biết đàn con của các phiêu lạc về đâu cả.

Vợ chồng cóc không nản chí, tiếp tục việc kiếm tìm. Quyết đến lúc nào gặp được con mới thôi. Ngày kia, vợ chồng cóc tình cờ đến trước hàng cá trê. Một cảnh tượng hiện ra trước mắt làm cho họ vui mừng và kinh ngạc : bầy nòng nọc đang cùng nhau nô giỡn trước cửa hang.

Vợ chồng cóc vội vã gom bầy con lại để trở về nhà. Chẳng ngờ vào lúc đó, vợ chồng cá trê đi kiếm ăn về. Thấy cảnh tưởng vợ chồng cóc bắt con mình mang đi nên vội vã cản lại. Đôi bên trước còn nói chuyện lý lẽ. Sau đâm ra ẩu đả với nhau .

Vợ chồng cóc chậm chạp, không giỏi lặn ở dưới nước nên bị vợ chồng cá trê đánh cho tơi bời, thương tích đầy mình phải bỏ chạy.

Về nhà, vợ chồng cóc chịu không nổi sự ức lòng nên phát đơn đi kiện. Ông Trạch lãnh phần xử vụ này. Ông mới cho đòi vợ chồng cá trê bảo dắt đàn nòng nọc đến cửa công để hầu kiện .

Thoạt đầu , vợ chồng cá trê nằng nặc quyết cho rằng đàn nòng nọc là con của mình. Bằng cớ là đám nòng nọc giống mình chứ không giống cóc. Phàm con cái thì giống cha mẹ chứ nào giống người dưng. Vậy phải trừng trị vợ chồng cóc về tội vu oan giá họa.

Vợ chồng cóc thấy vợ chồng cá trê ăn nói ngược ngang như vậy thì tức lắm . Ngặt vì bầy nòng nọc con giống cá trê quá lẽ. Nên vợ chồng cóc không dám nặng lời trả treo lại.

Ông Trạch vốn là tay xử kiện có nhiều kinh nghiệm đã đoán biết một phần sự ngay, gian trong vụ án này, ông bảo :

– Phép nước sẽ thắng tay trừng trị kẻ nào gian tà xảo trá. Nay có một bầy con mà hai kẻ giành giật. Ai cũng tranh bảo là con của mình . Vậy hai kẻ tranh nhau, tất nhiên có kẻ ngay người gian.

Ông Trạch nói tiếp :

– Bây giờ ta truyền hễ kẻ nào ngay thì được lãnh bầy con và được thưởng ăn trên ngồi trước, nhiều kẻ phục tùng, còn kẻ nào gian thì bị xử một trăm hèo và chịu sự tanh hôi của người chê kẻ trách.

Nói rồi, ông Trạch đem bầy nòng nọc để vào một nơi kín đáo. Rồi mới trịnh trọng nói rằng : Sau ba ngày nữa đám nòng nọc sẽ lớn rất dễ là con của ai . Vậy vợ chồng anh trê và anh cóc hãy chờ đúng ngọ này. Ta thả bầy nòng nọc ra, hễ con của ai nó sẽ theo người nấy.

Vợ chồng trên đều vui mừng hí hửng chắc phen này mình thắng kiện vì họ nuôi bầy nòng nọc đã quen hơi, tất nhiên chúng sẽ theo về với mình.

Vào đúng ngọ thì bầy nòng nọc đứt đuôi hóa thành cóc. Bởi vậy mặt trời vừa đứng bóng, ông Trạch truyền thả bầy nòng nọc ra , thì chỉ thấy một đàn nòng nọc đứt đuôi hóa cóc nhảy lôm xôm theo về với cha mẹ cóc.

Cha mẹ cóc vui mừng, cả cười banh cả miệng ra. Còn cá trê thì xấu hổ cúi gằm mặt xuống. Ông Trạch cứ theo phép công mà trị kẻ gian tà , truyền đánh vào đầu Vợ chồng trên một trăm hèo để răn phạt. Vì vậy đầu cá trê trở nên dẹp lép như ngày nay.

TRANH ĐÔNG HỒ VỀ VỤ KIỆN TRÊ CÓC

 

Bức tranh dân gian Đông Hồ đã diễn tả cảnh

– Quan xứ kiện : Cá chép ngồi trên cái bàn tượng trưng cho xứ sở đồng bằng, đồng ruộng hoặc cánh đồng, nơi Cóc và cá Trê sinh sống, đứng hầu bên cạnh là một con cá và một con tôm

– Nguyên đơn : Chú Cóc cầm đơn kiện bằng hai tay giơ lên trên đầu, mặc dù là nhân vật trung tâm và khởi đầu cho câu chuyện, cóc ta chìm nghỉm giữa hàng đống cá tôm. Bên cạnh là dòng chữ

Giỏ ai quai nấy rành rành
Giương vây thích ngạnh tranh hành chẳng xong.

– Bị đơn : Đàn cá Trê đông

– Sư kiện : Đám nòng nọc bơi giữa bầy đàn cá, mỗi con nòng nọc đi theo một con cá Trê như con theo cha mẹ

CÂU CHUYỆN GHEN TUÔNG CỦA CÓC

Ca dao có bài về câu chuyện ghen tuông của cóc

Ngày qua tháng lại
Vật đổi sao dời
Nòng nọc đứt đuôi
Nhảy lên mặt đất
Rõ ràng cóc thật
Chẳng phải trê nào!
Cả xóm xôn xao
Ðồn đi khắp huyện
Cóc cho nghe chuyện
Tìm đến thử coi
Nhận rõ con rồi
Lại xin lỗi vợ
Trăm nghìn lạy mợ
Vì trót quá ghen
Ở không trọn nghĩa

Cóc chồng nghi ngờ vợ phản bội mình, vì đám con nòng nọc của mình lại giống trê, nên bỏ đi. Một thời gian sau cóc chồng nghe tin đồn rằng “nòng nọc đứt đuôi, nhảy lên mặt đất, rõ ràng cóc thật, chẳng pải trê nào”, thì tìm đến nơi nhận con rồi xin lỗi vợ.

—o—

Con có cha như nhà có nóc
Con không cha như nòng nọc đứt đuôi.

—o—

Voi trên rừng không bành không tróc
Gái không chồng như nòng nọc đứt đuôi
Vợ chồng là nghĩa ở đời
Ai ơi chớ nghĩ những lời thiệt hơn

—o—