XEM TƯỚNG TRÂU

Một số kinh nghiệm xem tướng trâu thấm thía đến mức không biết là nói về trâu hay nói về người nữa. Nói cách khác, tướng trâu cái gì là dữ, cái gì là tốt, suy sang người là y hệt.

—o—o—o—

SỪNG

Sừng là bộ phận quan trọng nhất, nổi bật nhất, đại diện nhất trên đầu con trâu. Sừng là bộ phận mang tính biểu tượng của cả con trâu. Trong bộ địa chi, trâu có tên là sửu, mà sửu là cách gọi trâu theo cái sừng. Sửu và “sẩu”, “xẩu” nằm trong cùng bộ âm gốc, nói cách khác là biến âm của nhau. “Xương xẩu” nghĩa là “xương sừng”.

Sừng cánh cắt, mắt ông voi.

– Sừng cánh cắt : Sừng to lớn, sắc nét, vươn cao và dang rộng như cánh chim cắt

– Mắt ông voi : Mắt giống mắt voi, nghĩa là to và trong

Đây là kinh nghiệm chọn trâu tốt

Sà sừng, mắt lại nhỏ con,

Vụng giàn chậm chạp, ai còn nuôi chi.

– Sà sừng : sừng bị sa xuống, bị hạ xuống

– Mắt lại nhỏ con :

– Vụng giàn chậm chạp : Vụng về trong giàn trâu cầy.

– Ai còn nuôi chi : Trâu xấu, không nên nuôi

Sừng to, móng hến thì nuôi đúng rồi.

– Sừng to : sừng to, vòng tròn như vầng trăng là trâu khoẻ, trâu tốt

– Móng hến : móng hến là móng khum và phẳng như vỏ hến

Đây là kinh nghiệm chọn trâu tốt

Vểnh sừng, tóc chóp, cửa nhà mang tai.

– Vểnh sừng : Sừng vểnh lên là trâu còn mang tính trâu hoang, trâu rừng, có thể húc chết trâu khác trong đàn, các con vật nuôi khác trong nhà hoặc chủ nhà

– Tóc chóp : Có lông ở chóp dạng bờm

– Cửa nhà mang tai : Trâu xấu mang tai hoạ cho nhà

Đây là trâu xấu

Sừng cánh ná

Dạ bình vôi

Lưng chó ngồi

Đít mâm thau

hoặc

Sừng cánh ná

Dạ bình vôi

Mắt ốc nhồi

Mồm gàu dai

Tai lá mít

Đít lồng bàn

– Sừng cánh ná : sừng cong rộng và mở đều như cánh cung hay như cái nỏ

– Dạ bình vôi : Bình vôi là loại cây có củ màu nâu vừa to, vừa nặng. Dạ bình vôi là dạ dày, bụng vừa to vừa chắc khoẻ

– Lưng chó ngồi : Lưng chó vốn đã dài, khi ngồi lưng lại càng dài

– Đít mâm thau : Mâm thau là mâm đồng, đít mâm thau là đít nặng, tròn, trơn nhẵn và có màu nâu đồng

Đây là kinh nghiệm chọn trâu tốt

—o—o—o—

ĐẦU

Đầu trâu mặt ngựa

Cụm từ “đầu trâu mặt ngựa” là để chỉ giới lãnh đạo ở địa phủ, trong đó đầu trâu là thổ địa của địa phủ còn mặt ngựa là thần tài của địa phủ.

Đầu thanh cao, rào thấp hậu, chẳng tậu thì sao.

– Đầu thanh cao : phần đầu cao và ngẳng lên trời

– Rào thấp hậu : phần mông thấp và chúc xuống đất

– Chẳng tậu thì sao : trâu tốt nên mua

—o—o—o—

TÓC

Trâu tóc chóp, bò mũ mấn.

– Trâu tóc chóp : Trâu có một chùm lông trên đầu gọi là “tóc chóp”.

– Bò mũ mấn : Bò có lông như cái mũ tang chụp trên đầu gọi là “mũ mấn”

Trâu bò loại này còn mang hung tính không thuần tính, là loại trâu bò xấu, không nên nuôi.

—o—o—o—

XOÁY

Tam tinh khoáy sọ thì chừa

Đốm đuôi nát chủ thì đưa vào nồi.

Nhà nông Việt Nam qua kinh nghiệm tin rằng trâu có xoáy ở đầu là trâu bướng bỉnh, khó dậy, không thuần, khó dùng vào việc cầy bừa phải tránh nuôi. Có ba loại xoáy nhà nông cho là trâu rất xấu, rất độc, làm hại chủ gọi là tam tinh. Tam tinh là

– Xoáy ở cuối chân sừng,

– Xoáy ở giữa sỏ

– Xoáy ở cạnh tai.

Trâu có xoáy trán là trâu bướng bỉnh cũng áp dụng cho người. Trẻ con có xoáy ở trán thường gọi là “xoáy trâu liếm” và cũng cho là hay báng bổ, cứng đầu.

—o—o—o—

CHẰNG ÁCH

Khoáy sừng, khoáy sỏ, khoáy tai,

Tam tinh, chằng ách làm tai chúa nhà.

Chằng ách : Nếu ở cổ chỗ đeo ách, chỗ chằng cái ách vào mà có một đường lông trắng vòng quanh cổ thì lại càng nguy hiểm có thể mang tai ách cho chủ. Chữ tai ách có thể có nguồn gốc từ đây.

—o—o—o—

TRÁN

Trán bánh chưng, lưng tôm càng.

Con trâu có cái trán vuông như cái bánh chưng và lưng cong lên như lưng tôm càng là tướng trâu mạnh và tốt

—o—o—o—

TAI

Tai lá mít, đít lồng bàn.

– Tai lá mít : Tai lá mít là tai to

– Đít lồng bàn : Đít lồng bàn là đít nở đầu

Tướng trâu này giống tướng người quý là “tai to mặt lớn”, ngược lại “mặt dơi tai chuột” là không tốt.

Vành mồm trắng, mắt, tai to,

Hễ thưa lông bụng, móng hài cũng mua.

Trâu hoa tai, bò gai sừng.

– Trâu hoa tai : Trâu có vết vân vân ở trong tai như cái hoa tai

– Bò gai sừng : Bò có sừng còn gai góc sắc nhọn, khó dạy và ưa húc

Đây là loại trâu xấu

—o—o—o—

MẮT

Mắt bánh rán, trán bánh chưng, lưng tôm càng.

Sừng cánh cắt, mắt ông voi.

Mắt trâu phải to như cái bánh rán như mắt ông voi thì nên nuôi, còn mắt nhỏ không nên nuôi

Sà sừng, mắt lại nhỏ con,

Vụng giàn chậm chạp, ai còn nuôi chi.

Vành mồm trắng mắt, tai to.

—o—o—o—

MIỆNG TRÂU

Miệng trâu phải rộng và vành lên mang tai như thấy ở trên gọi là “vành mồm” mới là trâu tốt. Trâu miệng rộng cũng giống đàn ông “miệng rộng thì sang”. Miệng rộng, mõm phải dài như cái giỏ mới là trâu tốt:

Thưa lông, mọng da, mõm giỏ.

Trâu thưa lông bụng cũng tin là trâu tốt. Nếu có được các tính tốt này mà móng trâu như trông như cái hài của phái nữ – nghĩa là không tốt bằng móng hến – nhưng cũng vẫn mua được như thấy qua câu:

Vành mồm, trắng mắt, to tai,

Hễ thưa lông bụng, móng hài cũng mua.

Miệng trâu hàm nghiến chặt lại là trâu xấu:

Trâu nghiến hàm, bò bạch thiệt.

Trâu có hàm nghiến là trâu xấu giống như bò có lưỡi trắng là bò xấu.

Xem tướng miệng thì phải xem cả tướng lưỡi. Trâu có lưỡi đốm xanh tím lợt như màu hoa cà cũng như trâu có sừng cong vểnh lên trời, có hàm nghiến lại và có mào “tóc chóp” mua đem về nuôi sẽ tán gia bại sản:

Hàm nghiến, lưỡi đốm hoa cà,

Vểnh sừng, tóc chóp, cửa nhà mang tai.

—o—o—o—

CỔ

Trâu có cổ thon vươn dài ra như cổ cò là trâu tốt trong khi đó cổ bò ngắn rộng, to như cổ vại mới là loại bò tốt:

Trâu cổ cò, bò cổ vại.

—o—o—

VAI

Vai trâu phải to tròn như cái nồi đồng mới là trâu tốt:

Vai nồi đồng, mông cối lỗ.

Vai trước của con trâu phải cao và phía thân sau của trâu phải thấp thì trâu nới có thế kéo cầy được mạnh:

Cao đầu thấp hậu thì tậu liền tay.

Phía trước vai phải cao lên gọi là “dậy tiền” mới kéo cầy mạnh, hốc vai phải lõm sâu mới dễ bám ách kéo cầy vào gọi là “sâu vai”, phía sau phải “nở hậu” nghĩa là có mông lớn, hai chân sau mở rộng ra thật vững chãi gọi là “khai hậu”, những con trâu có các đặc tính này rất tốt cho việc cầy bừa:

Cao vây, dậy tiền, sâu vai, khai hậu.

Còn ngược lại “tiền thấp hậu cao”: phía vai trước thấp, phía sau mông lại cao, trâu đi như chúi xuống thì cầy bừa thật khó khăn:

Lại thêm tiền thấp, hậu cao,

Đuôi chùng quá gối thì nào được đâu.

—o—o—o—

LƯNG

Trâu phải có lưng cong vòng lên như lưng tôm càng mới dễ kéo cầy, mới là trâu tốt:

Trán bánh chưng, lưng tôm càng.

Sống lưng không được lớn quá, lộ rõ ra, vì trơ xương sống xương sườn ra là trâu gầy trâu ốm, sống lưng phải nổi cao lên nhưng nhỏ và thanh như vây cá mới cầy giỏi:

Cao vây, nhỏ sống thì rộng đường cầy.

—o—o—o—

BỤNG

Trâu có lông bụng thưa là trâu tốt:

Vành mồm, trắng mắt, to tai,

Hễ thưa lông bụng, móng hài cũng mua.

tướng lông bụng này cũng giống ở người, dân dã Việt Nam cho rằng đàn ông Việt Nam mà có lông bụng là người không tốt.

—o—o—o—

CHÂN

Bốn cái chân con trâu có lẽ là phần quan trọng nhất. Trâu to xác và nặng nề đi đứng chập chạp, đi không đã chậm chạp nặng nhọc rồi mà còn phải kéo cầy kéo bừa ở ruộng ngập đầy bùn nước, trơn trượt thì bắt buộc phải cần có bốn cái chân thật vững thật khoẻ vì thế xem tướng chân trâu là một điểm không thể thiếu xót khi đi mua trâu. Nhà nông so sánh việc xem tướng chân trâu như đi lấy vợ xem nòi:

Mua trâu xem vó, lấy vợ xem nòi.

hay so sánh với việc mua chó:

Mua trâu xem vó, mua chó xem chân.

Chân trâu cần khỏe để đi cầy bừa tốt. Chân chó cần lớn và có “tức túc huyền đề” là loại chó tốt. Trâu cần phải có cặp đùi to khoẻ mới kéo cầy giỏi. Ta cũng thường nghe nói câu “xem giò xem cẳng” áp dụng cả cho người. Trâu có cặp đùi to khoẻ, mập gọi là “chùng đùi”. Thứ đến là ống chân phải săn chắc, thắt lại nghĩa là vững mạnh gọi là “thắt quản”. Móng chân trâu phải nhỏ chiều ngang to hơn chiều dài trông như cái vỏ hến vỏ sò gọi là “móng hến” thì trâu mới tốt:

Chùng đùi, thắt quản, ngắn đuôi,

Sừng to, móng hến thì nuôi đúng rồi.

Ngược lại ống cẳng chân mà to, móng chân to dài như cái hài phụ nữ thì không kéo cầy nổi, rất yếu:

Chân to bàn rộng kéo cầy làm sao.

—o—o—o—

ĐUÔI

Chùng đùi, thắt quản, ngắn đuôi,

Sừng to, móng hến thì nuôi đúng rồi.

Trâu đuôi ngắn mới tốt.

Đuôi chùng quá gối thì nào được đâu.

Trâu mà đuôi dài thườn thượt chấm đất thì chấm bùn và vướng vất trong lúc đi cầy, tóm lại là vô tích sự.

Thứ nhất bó rễ, thứ nhì trễ cành.

Đuôi phải gọn, mượt thì mới là một thứ dùng xua ruồi muỗi mới hữu hiệu, còn nếu trâu có đuôi xù như một bó rễ hay như một cành lá rủ trễ xuống là trâu không tốt:

Đốm đầu thì nuôi,

Đốm đuôi thì thịt.

Đầu trâu mà có đốm được cho là loài trâu tốt, nhưng đuôi trâu có đốm thì là trâu dữ, nên thịt, không nên nuôi.

Lang đuôi thì bán,

Lang trán thì cầy.

Trâu có vết lang trắng ở trán cũng là trâu tốt nên mua về dùng vào việc cầy bừa