Gió đưa cành trúc la đà
Tiếng chuông Trấn Vũ, canh gà Thọ Xương
Mịt mù khói tỏa ngàn sương
Nhịp chày Yên Thái, mặt gương Tây Hồ
Đây là một trong các bài ca dao nổi tiếng nhất về Hồ Tây
Bài ca dao đưa ra các cặp âm dương đối xứng
– Gió đưa cành trúc la đà (lưới xứ sở kim mộc)
– – – Tiếng chuông Trấn Vũ (dương : kim mộc khí)
– – – Canh gà Thọ Xương (âm : kim mộc thổ)
– Mịt mù khói tỏa ngàn sương (lưới xứ sở thuỷ hoả)
– – – Nhịp chày Yên Thái (dương : mộc hoả thổ)
– – – Mặt gương Tây Hồ (âm : kim thuỷ khí)
TIẾNG CHUÔNG TRẤN VŨ
Trấn Vũ Quán là ngôi đền trấn Bắc nằm nằm bên Hồ Tây trong bộ Thăng Long Tứ Trấn. Đền có một pho tượng đồng đen của Trấn Vũ và một quả chuông cao 1,5 mét đúc cùng năm với pho tượng. Tiếng chuông khi đánh vang khắp thành Thăng Long.
Trấn Vũ là ai ?
– Trấn Vũ là tên gọi của thần Chân Vũ, người Việt còn gọi là Trấn Võ, Vị thần này tượng trưng cho sao Bắc cực, và là một vị thần lớn của Đạo giáo thống trị phương Bắc, kiêm quản lý các loài thủy tộc nên cũng được coi là thủy thần hay hải thần. Theo hầu Trấn Vũ là hai tướng quy, xà (tượng trưng cho sự trường tồn và sức mạnh) và ngũ long thần tướng.
– Truyền thuyết cũng kể, đời Hùng Vương thứ XIV, Huyền Thiên Trấn Vũ là thần cai quản phương Bắc giúp dân trừ tà ma, yêu quái, trừ cáo chín đuôi ở Tây Hồ, diệt hồ ly tinh trên sông Hồng đời vua Lý Thánh Tông…
– Theo tài liệu của Ban Quản lý đền, còn một truyền thuyết nữa liên quan đến Huyền Thiên Trấn Vũ. Vào đời Hùng Vương, tại rừng Thiết Lâm, làng Long Đỗ có hồ tinh chín đuôi làm hại dân. Ngọc Hoàng sai thần Huyền Thiên hạ giáng, dùng phép thuật giết hồ tinh rồi cả khu Thiết Lâm sụp xuống thành hồ (tức là Hồ Tây ngày nay). Vì thế, sau khi xây thành Thăng Long, vua Lý Thái Tổ cho lập đền thờ Huyền Thiên ở phía Tây Bắc thành để trấn yêu quái.
– Trấn Vũ là vị thần ở núi Sái (nay thuộc làng Thụy Lôi, huyện Đông Anh) có công giúp Vua Hùng Vương thứ 18 trừ tà Bạch Kê quấy rối khi xây thành Cổ Loa. Ông từng du ngoạn Hồ Tây và trừ hồ tinh chín đuôi lẩn quất ở núi đá cạnh hồ.
– Tương truyền Huyền Thiên Trấn Vũ là vị thiên thần trấn Bắc môn thiên phủ vào thời nhà Tùy (năm 589-600), giáng sinh đầu thai làm con vua nước Tĩnh Lạc. Lớn lên, Huyền Thiên bỏ ngôi hoàng tử vào tu ở núi Vũ Dương. Sau 42 năm tu luyện, Huyền Thiên đắc đạo, du ngoạn sang nước ta, đến làng Long Đỗ (Hà Nội ngày nay) bên sông Tô Lịch, Huyền Thiên vào tu đạo tại một ngôi đền cạnh Hồ Tây, dùng đạo pháp khử trừ các loại yêu quái để cứu dân rồi hóa thần. Nhớ ơn, người dân đã lập đền thờ tại phường Đồng Xuân, huyện Thọ Xương gọi là Huyền Thiên Quan (54 phố Hàng Khoai hiện nay).
– Truyền thuyết về Huyền Thiên tại làng Ngọc Trì huyện Gia Lâm kể rằng: “Ngài giáng sinh vào vương quốc Tĩnh Lạc, Hoàng hậu đặt tên là Huyền Nguyên, năm 14 tuổi vào núi Vũ Dương tu hành, tới năm 42 tuổi thì đắc đạo”.
CANH GÀ THỌ XƯƠNG
Thọ Xương là tên một huyện của Hà Nội xưa còn canh gà là tiếng gà gáy báo canh. Canh gà đối xứng với tiếng chuông, còn Trấn Vũ đối xứng với Thọ Xương.
NHỊP CHÀY YÊN THÁI
Nhịp chày Yên Thái là nhịp chày giã seo làm bột giấy của làng Yên Thái
MẶT GƯƠNG TÂY HỒ
Gương và lược là cặp đôi, còn chày và cối là cặp đôi, nhưng ở đây mặt gương đối xứng với nhịp chày, mà có vai trò như lược
– Mặt gương Tây Hồ mang tính âm, tính trời, tính không gian
– Nhịp chày Yên Thái mang tính dương, tính đất, tính thời gian
