THÁNG MƯỜI MỘT ÂM LỊCH

Tháng Mười một âm lịch được gọi là

– Tháng Một, còn tháng Một âm lịch là tháng Giêng

– Tháng Một Chạp nghĩa là tháng Một liền trước tháng Chạp

– Tháng Giêng hai, nghĩa là tháng Giêng lần thứ hai.

Điều này cho thấy năng lượng lưỡng nghi của tháng Mười một âm lịch.

Trong tháng Mười một âm có thể có các tiết khí sau

– Tiểu Tuyết

– Đại Tuyết

– Đông Chí

Tháng Mười một âm còn có tên gọi theo mùa là Trọng đông hoặc Trung đông vì đây là tháng ở giữa ba tháng của mùa Đông, có tiết Đông chí

Tháng Mười một âm gọi theo trăng là

– Sướng nguyệt;

– Tuyết nguyệt;

– Hàn nguyệt;

– Long tiềm nguyệt.

Tuyết là khí tiết đặc trưng của tháng Mười một, kể cả không thực sự có tuyết rơi. Tuyết là trạng thái kết tinh của nước. Tuyết là nước trời ở dạng tinh thể.

—o—o—o—

NGÀY ĐẶC BIỆT TRONG THÁNG

ĐẠO PHẬT

– Ngày 17/11: Ngày vía A Di Đà đản sinh

ĐẠO MẪU

– Ngày 02/11: Tiệc Quan Lớn Đệ Nhị (Quan Thanh Tra Giám Sát – Đền Đồi Ngang)

– Ngày 02/11: Tiệc Chầu Đệ Nhị;

– Ngày 06/11: Tiệc Đản Nhật Vua Cha Nhạc Phủ Tản Viên Sơn Thánh;

– Ngày 10/11: Tiệc Chầu Mười Mỏ Ba (Tiệc Chầu Mười Đồng Mỏ)

– Ngày 10/11: Tiệc Cô Mười Mỏ Ba (Tiệc Cô Mười Đồng Mỏ)

– Ngày 11/11: Tiệc Quan Lớn Đệ Nhị (Tiệc đản nhật Quan lớn Thanh Tra Giám Sát);

ĐẠO TRẦN

– Ngày 01/11 (có nơi ghi 10/11) : Tiệc Phạm Ngũ Lão.

ĐẠO LÃO

– Ngày 11/11 : Ngày đản sinh của Thái ất chân nhân

– Tam Thanh tiết tức Thánh đản của 3 vị tôn thần tối cao trong Đạo giáo. Hàng năm vào ngày Đông chí là đản thần của Nguyên Thuỷ Thiên Tôn; ngày Hạ chí là đản thần của Linh Bảo Thiên Tôn; ngày rằm tháng 2 âm lịch là đản thần của Đạo Đức Thiên Tôn (Thái Thượng Lão Quân).

– Ngày 28/11 : Ngày mất của Trạng Trình

—o—o—o—

THÁNG MỘT TRONG CA DAO, TỤC NGỮ

Tháng một bếp chủ nhà, tháng ba bếp con ở

—o—

Bà khen con bà tốt,

Tháng mười tháng một bà biết con bà

Tháng mười tháng một khí trời thường khô, se, da người thường bị nứt nẻ.

—o—

THÁNG MỘT THÁNG NHỚ EM THƯƠNG

Tháng giêng xuân tuyết mau mưa

Nhớ chàng những lúc sớm trưa vui cười

Tháng hai hoa đã nở rồi

Nhớ chàng em phải đứng ngồi thở than

Tháng ba nắng lửa mưa dầu

Nhớ chàng em những âu sầu chả tươi

Tháng tư sấm giục mưa rơi

Nhớ chàng thơ thẩn ra chơi vườn cà

Tháng năm gặt hái rồi rà

Nhớ chàng như thể nhớ hoa trên cành

Tháng sáu cày cấy chua canh

Nhớ chàng em phải lấn mình ra đi

Tháng bẩy thu tiết trở về

Nhớ chàng như nhớ lạng vàng trên tay

Tháng chín se lạnh gió bay

Nhớ chàng như thể bằng mây nhớ rồng

Tháng mười lúa đỏ đầy đồng

Nhớ chàng như chiếu đắp chung một giường

Tháng một tháng nhớ em thương

Tháng chạp chung chiếu chung giường chàng ơi

Mười hai tháng ấy chàng đi

Nhớ chàng em những đứng ngồi thở than!

—o—

THẮNG MỘT LÀ NẮNG MÙA ĐÔNG

Tháng giêng là nắng hơi hơi

Tháng hai là nắng giữa trời nắng ra

Thứ nhất là nắng tháng ba

Tháng tư có nắng nhưng mà nắng non

Tháng năm nắng đẹp nắng giòn

Tháng sáu có nắng bóng tròn về trưa

Tháng bảy là nắng vừa vừa

Tháng tám là nắng tờ ơ thế này

Tháng chín nắng gắt nắng gay

Tháng mười có nắng, nhưng ngày nắng không

Tháng một là nắng mùa đông

Tháng chạp có nắng nhưng không có gì

—o—

MỘT CHẠP VỚ ĐƯỢC ANH ĐỒ DÀI LƯNG

Một năm chia mười hai kì

Em ngồi em tính khó gì chẳng ra

Tháng giêng ăn tết ở nhà

Tháng hai rỗi rãi quay ra nuôi tằm

Tháng ba đi bán vải thâm

Tháng tư đi gặt, tháng năm trở về

Tháng sáu em đi buôn bè

Tháng bảy tháng tám trở về đong ngô

Chín, mười cắt rạ đồng mùa

Một, chạp vớ được anh đồ dài lưng

Anh ăn rồi anh lại nằm

Làm cho em phải quanh năm lo phiền

Chẳng thà lấy chú lực điền

Gạo bồ thóc đống còn phiền nỗi chi?

—o—

THÁNG MỘT THÁNG CHẠP LÊN CÔNG HOÀN THÀNH

Tháng giêng ăn tết ở nhà

Tháng hai cờ bạc, tháng ba hội hè

Tháng tư đong đậu nấu chè

Ăn tết Đoan Ngọ trở về tháng năm

Tháng sáu buôn nhãn bán trâm

Tháng bảy ngày rằm, xá tội vong nhân

Tháng tám chơi đèn kéo quân

Trở về tháng chín chung chân buôn hồng

Tháng mười buôn thóc, bán bông

Tháng một tháng chạp nên công hoàn thành.

—o—

THÁNG MỘT HOA LÚA CHIÊM NỞ

Dưa gang một chạp thì trồng

Chiêm cấy trước tết thì lòng đỡ lo

Tháng một, tháng chạp thì hoa mới nở.

Mười một là tiết cấy sâu

—o—

DƯA GANG MỘT CHẠP THÌ TRỒNG

Dưa gang một chạp thì trồng

Chiêm cấy trước Tết thì lòng đỡ lo

Tháng hai đi tậu trâu bò

Cày đất cho ải, mạ mùa ta gieo.

—o—

THÁNG MỘT GIÓ VỀ MÙA ĐÔNG

Bất kỳ sớm tối chiều trưa

Mưa khắp Hà Nội mưa ra Hải Phòng

Hạt mưa vừa mát vừa trong

Mưa xuống sông Hồng, mưa khắp mọi nơi

Hạt mưa chính ở trên trời

Mưa xuống Hà Nội là nơi cõi trần

Giêng hai lác đác mưa xuân

Hây hẩy mưa bụi, dần dần mưa sa

Hạt mưa vào giếng Ngọc Hà

Hạt thì vào nhị bông hoa mới trồi

Tháng năm, tháng sáu mưa mòi

Bước sang tháng bẩy sụt sùi mưa Ngâu

Thương thay cho vợ chồng Ngâu

Mỗi năm chỉ gặp mặt nhau một lần

Tháng tám mưa khắp xa gần

Bước sang tháng chín đúng tuần mưa rươi

Tháng mười mưa ít đi rồi

Nắng hanh trời biếc cho tươi má hồng

Một, chạp là tiết mùa đông

Mưa phùn đêm vắng trong lòng lạnh thay

Bài mưa anh đã họa đầy

Mối tình dào dạt đêm chầy như mưa

Tháng giêng là gió hây hây

Tháng hai gió mát, trăng bay vào đền

Tháng ba gió đưa nước lên

Tháng tư gió đánh cho mềm ngọn cây

Tháng năm là tiết gió tây

Tháng sáu gió mát cấy cày tính sao

Tháng bảy gió lọt song đào

Tháng tám là tháng tạt vào hôm mai

Tháng chín là tháng gió ngoài

Tháng mười là tháng heo may rải đồng

Tháng một gió về mùa đông

Tháng chạp gió lạnh gió lùng, chàng ơi

Mười hai tháng gió tôi đã họa rồi

Mưa đâu, chàng họa một bài cùng nghe!

—o—

THÁNG MƯỜI MỘT NIÊN CÙNG NGUYỆT TẬN

Bạn hẹn với ta mùng bốn tháng giêng

Trông hoài không thấy bạn hiền vãng lai

Bạn hẹn với ta mùng bốn tháng hai

Tiết xuân con én đưa thoi mãn rồi

Tháng ba, tháng tư bạn không nhe nhắn nữa thì thôi

Để cho con chim oanh thỏ thẻ trước nơi sân hòe

Tháng năm, tháng sáu bạn chẳng nhắn nhe

Để cho chim én mùa hè sang thu,

Tháng bảy, tháng tám vượn hú cu gù

Mưa sa nước lũ mịt mù tối tăm.

Tháng chín, tháng mười lụy nhỏ mưa dầm

Hết cơn nhắn gởi hết lần lại qua

Tháng mười một, tháng chạp trở ra

Niên cùng nguyệt tận bạn với ta xa rồi

Không tin, bạn lần tay tính thử mà coi

Năm thời mười hai tháng, mùa y bốn mùa

Chuỗi sầu ai khéo thêu thùa

Đớn đau tấc dạ xót chua lòng này.

—o—

THÁNG MỘT MẮC TUỔI MẸ CHA

Tháng mười mắc tuổi đôi ta

Tháng một tháng chạp mắc tuổi mẹ với cha hết rồi

—o—

THÁNG MỘT MẮC TUỔI ĐÔI TA

Lính anh là lính Đàng Trong

Anh dốc một lòng đi hỏi nàng kia

Tháng giêng anh mắc đi thề

Tháng hai đi dạo, trở về làm sao?

Tháng ba anh mắc khảo đao

Tháng tư tập súng, khi nao cho rồi

Tháng năm anh mắc kiệu voi

Tháng sáu anh mắc dọn chòi cầu Đông

Tháng bảy anh mắc thuyền rồng

Tháng tám anh mắc dọn trong công đường

Tháng chín anh mắc tải lương

Tháng mười anh mắc dọn đường vua ra

Tháng một mắc tuổi đôi ta

Tháng chạp mắc tuổi mẹ cha sinh thành

Nàng ơi nàng chớ trách anh!

—o—