Anh em, chị em có rất nhiều loại
– Liên quan đến dòng máu : anh chị là người có thứ bậc cao hơn trong trật tự cây dòng máu
– – – Anh chị em cùng cha mẹ : anh em ruột, anh em một nhà
– – – Anh chị em nửa dòng máu cùng mẹ khác cha hoặc cùng cha khác mẹ
– – – Anh chị em không cùng cha mẹ, mà cha hoặc mẹ là anh em hoặc ông bà là anh em : anh chị em họ
– – – Không cùng dòng máu nhưng con cái chia sẻ dòng máu : anh em rể (anh em đồng hao, anh em cọc chèo), chị em dâu
– Hai người yêu nhau : anh là người nam, em là người nữ
– Hai người trong quan hệ xã hội xã hội khá thân thiết
Anh em cùng cha mẹ lại có rất nhiều loại
– Anh/Chị em cùng cha mẹ xứ sở (đầu thai)
– – – Người Việt cơ bản có thể gọi là có cùng cha xứ sở là Kinh Dương Vương
– – – Người Chăm cơ bản có thể gọi là có cùng mẹ xứ sở là Ponagar
– Anh/Chị em cùng cha mẹ bào (thiên thai) : Cùng trứng, cùng bào
– – – Cùng trứng : Sinh đôi, sinh ba cùng trứng
– – – Cùng bào, khác trứng : Sinh đôi, sinh ba khác trứng
– – – Đồng bào người Việt : Bọc trăm trứng
– Anh/Chị em cùng cha mẹ đẻ (mang thai) : Anh chị em ruột
– Anh/Chị em cùng cha mẹ nuôi : Anh em một nhà, anh em cùng song thân
Một người được nhận nuôi có cha mẹ nuôi khác cha mẹ đẻ thì cũng có anh em một nhà khác anh em đẻ. Những anh em cùng cha mẹ nuôi, cha mẹ đẻ hoàn toàn có thể có cha mẹ bào khác nhau.
Cha mẹ cấp trước có thể chuyển cho một cặp cha mẹ khác làm cha mẹ cấp sau. Cha mẹ ruột có thể trao con đẻ nhà mình làm con nuôi nhà người khác. Cha mẹ trứng cũng có thể chuyển trứng cho cặp cha mẹ khác mang thai hộ rồi bảo đó là con đẻ của mình.
Làm cha mẹ đủ cả bốn cấp là ông bà đầu nhau. Con cháu của ông bà đầu nhau, dù là anh em ruột hay anh em họ, luôn là những người giữa mạch máu di truyền cần bảo vệ bằng được trên cây dòng họ.
ANH EM ĐỒNG BÀO
Anh em cốt nhục đồng bào
Vợ chồng cũng nghĩa lẽ nào chẳng thương
“Anh em cốt nhục đồng bào” là
– Anh em cùng bào thai nghĩa là sinh 2, sinh 3, do đó cùng luôn cha mẹ đẻ
– Anh em cùng cha mẹ bào
– Anh em người Việt – đồng bào
Vợ chồng cũng nghĩa lẽ nào chẳng thương : Vợ chồng cùng nhau sinh ra những đứa con là cốt nhục đồng bào của mình.
Vợ chồng và anh em là hai quan hệ ngang cấp quan trọng nhất để làm nên một gia đình. (Cha mẹ – Con cái là quan hệ khác cấp bậc).
Ơn Phật, nhờ trời
Cha mẹ sinh hạ được mười anh em
Anh Cả nhàn thật là nhàn
Cởi trần đóng khố, đốt than trong rừng
Anh Hai vặn chão đánh thừng
Anh Ba làm mướn kiếm lưng cơm người
Anh Tư bắt ếch, mình ơi
Anh Tư bắt rắn, bắt dơi ngoài đồng
Anh Sáu đánh giậm dưới sông
Anh Bảy kéo lưới ở đồng làng ta
Anh Tám vác gạo trên ga
Anh Chín gánh mướn chợ xa chợ gần
Còn anh là út thanh tân
Có nghe anh kể, lại gần mà nghe
ANH EM RUỘT
Anh chị em ruột là anh chị em được sinh ra từ dạ con hay một loại ruột đặc biệt của mẹ
Ơn cha mẹ trời cao khôn thấu
Nghĩa anh em xương cốt ruột rà
Muốn cho trên thuận dưới hòa
Chẳng thà chịu nhục hơn là rẽ nhau
Nghĩa anh em xương cốt ruột rà : Có câu “Róc xương trả cha, róc thịt trả mẹ”, bởi vì xương cốt là do cha đẻ cho còn ruột rà là do mẹ đẻ cho. Nói anh chị em ruột là nói tắt theo mẹ. Nói đầy đủ là anh em xương cốt ruột già.
Anh em như chân với tay
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần
Anh em như chân như tay
Vợ chồng như áo, cởi ngay tức thì
Anh em như chân như tay : Anh em này là anh em cùng cha mẹ đẻ, vì cha mẹ đẻ là người cho thân thể. Anh em gắn liền với cha mẹ đẻ, là quan hệ không lựa chọn được.
Vợ chồng như áo, cởi ngay tức thì : Vợ chồng có thể là sự kết hợp đúng đắn, hoặc sai lầm kể cả khi đã có con cái. Kết hợp sai thì vợ là vờ, chồng là chông. Sai lầm nào cũng nên sửa và phải sửa. Quan hệ chồng là quan hệ cởi áo trao nhau, chứ không phải quan hệ thân thể. Sửa quan hệ này là cởi áo của người khác ra, rút áo của mình lại.
CHỊ EM RUỘT
Anh em chín họ mười đời
Hai đằng cùng có, chẳng rời nhau ra
Chị em cùng khúc ruột rà
Kẻ giàu người khó, họ xa tám đời
Chị em một ruột mà ra
Chị giàu em khó hóa ra người ngoài
Chị em một ruột cắt ra
Chị có em có mới là thân nhau
Chị em một ruột cắt ra
Chị không em có, ắt là người dưng
Chị về em lại trông theo
Ruột đứt chín khúc gan treo ngang chừng.
ANH EM MỘT NHÀ
Anh em nào phải người xa
Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân
Yêu nhau như thể tay chân
Anh em hoà thuận hai thân vui vầy.
Anh em nào phải người xa/Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân : Anh em cùng cha mẹ nuôi gọi là anh em một nhà, cùng thân. Cha mẹ nuôi là người cho con nơi ăn, chốn ở … mà gắn với ngôi nhà. Quan hê cha mẹ con cái nhiều đời gọi là quan hệ người thân. Anh em cùng bác vẫn là người một nhà cùng thân, nếu nhà bác và mẹ ở gần nhau, trên đất gốc của ông bà, và tính đến ông bà thì họ vẫn là người thân.
Yêu nhau như thể tay chân/Anh em hoà thuận hai thân vui vầy : Cha mẹ nuôi là cha mẹ thân và cha mẹ nuôi được gọi là song thân.
Làm anh ăn trước, bước đầu
Dạy dỗ em út ngõ hầu thay cha
Cha nuôi dạy cũng được gọi là thày, khi cha mất sớm, đi xa hay đau bệnh, người anh cả có thể thay cha dạy dỗ em út
Quạ bay mỏi cánh quạ sà
Em có chồng xa xứ bỏ mẹ già cho ai
– Mẹ già đã có anh trai
Phận em là gái một mai theo chồng
CHỊ EM DÂU
Thương nhau chị em gái
Rái nhau chị em dâu
Đánh nhau vỡ đầu là anh em rể
Chi em dâu xưa thường ở cùng nhà, nên ra đụng vào chạm, nhưng phải nhịn nhau, phải e ngại nhau (rái nhau là em dè, e ngại, nhịn, nhường). Anh em rể ai ở nhà nấy, nhà cha mẹ đẻ của mình, nên hầu như không có liên quan dính dáng gì đến nhau, nhưng một khi đã có mâu thuẫn thì hậu quả rất lớn.
ANH EM RỂ, ĐỒNG HAO, CỌC CHÈO
Anh em rể chẳng kể vào đâu
Anh em rể đánh nhau bể đầu
Anh em rể như chổi xể quét nhà
“Đồng hao” là một loại rau dại thường mọc ở bờ giậu, còn có những tên gọi thân thuộc hơn như “tần ô”, “cải cúc”. Đây là một loại rau ít rễ và rễ cũng ngắn, nên mưa to hay gió nhẹ có thể làm cả cụm đồng hao bật gốc. Quan hệ anh em đồng hao có thể nói là quan hệ rất lỏng leo.
Anh em cột chèo như mèo với chó
Cọc chèo xin gửi bức thư
Hỏi thăm em rể buôn như phương nào
Sông Bờ, sông Mã, sông Thao
Hỏi thăm sông nào cũng chẳng thấy tin
Hay là buôn bán trăm nghìn
Buôn vạn bán mớ mà quên cọc chèo
Mối buộc ở cọc chèo rất lỏng lẻo, cốt để cho mái chèo có thể khua nước dễ dàng. Quan hệ anh em cọc chèo cũng lỏng lẻo như vậy. Lỏng lẻo không có nghĩa là dở, đơn giản là bản chất và sự cần thiết. Khi chúng ta cố tình hay kỳ vọng biến một quan hệ bản chất lỏng lẻo thành quan hệ thân thiết thì sẽ có các hậu quả. Bởi vì quan hệ đồng hao lỏng lẻo thì không sao, nhưng thân thiết mà có mâu thuẫn hay phát sinh so sánh, nghi ngờ thì hậu quả vô cùng lớn.
ANH EM HỌ
Con cô con cậu thì xa,
Con chú con bác thật là anh em
“Con cô con cậu” là anh em họ bên mẹ. Con chú con bác là anh em họ bên bố. Vì người mẹ làm dâu ở cùng nhà chồng, nên quan hệ họ hàng của các con với bên mẹ có thể không rõ ràng như quan hệ họ hàng với bên bố.
ANH EM TỨ HẢI
Anh em kết giao ngoài xã hội gọi là anh em tứ hải.
Anh em tứ hải giao tình,
Tuy rằng bốn bể như sinh một nhà.
Anh em bốn bể là nhà
Người dưng khác họ vẫn là anh em
Lúc khó thì chẳng ai nhìn
Đến khi đỗ Trạng, chín nghìn anh em
ANH EM YÊU
Yêu anh, em không nói khi đầu
Yêu chi dang dở giữa cầu bắc ngang
ANH EM
Anh em khinh trước, làng nước khinh sau
Anh em kính trước, làng nước kính sau
Anh em lo trước, làng nước lo sau
Anh em xem mặt cho vay
Anh em ghét nhau, ốm đau tìm đến
Anh em chém nhau đằng sống, không chém nhau đằng lưỡi
Anh em ai đầy nồi ấy
Đi việc làng giữ lấy họ
Đi việc họ giữ lấy anh em
Bán anh em xa
Mua láng giềng gần
Anh em hiền thậm là hiền
Bởi một đồng tiền mà đấm đá nhau
Một cây có cành bổng cành la
Một nhà có anh giàu anh khó.
Người dưng có ngãi thì đãi người dưng
Anh em không ngãi thì đừng anh em
CHỊ EM
Chị em hiền thật là hiền
Lâm đến đồng tiền mất cả chị em