Năm nay mình ngâm một lọ mơ Hương Tích và một lọ mận Sơn La, hai vùng nằm ở cùng một vùng núi đá vôi.
Lọ mơ vừa thơm vừa ngọt, vừa chua vừa nồng, vừa cay vừa dịu. Mới ngâm mà mình cứ lấy nước ra uống suốt, mỗi lần uống không dám uống nhiều nhưng cứ tý tách sáng chiều, ngày này qua ngày khác, đã vơi hết nửa lọ mơ. Lúc đầu thì có lý do là nước lên men phải uống để nước mơ đỡ trào, còn sau đó chả có lý do gì, cứ khát nước là mang ra nhấm nháp.
Lọ mận ngâm cũng lên men nhưng có bọt và nước mận có vị đắng cay và đặc biệt không thơm như mơ.
Bên tai mình réo rắt bài ca dao
Bây giờ mận mới hỏi đào
Vườn hồng đã có ai vào hay chưa?
Mận hỏi thì đào xin thưa
Vườn hồng có lối nhưng chưa ai vào.
Trong ca dao, anh mận yêu đương, anh mận tán tỉnh cô đào.
Mận rất dương, có vị đắng, mang tính hoả, nên được liệt vào loại quả nóng. Mơ ngược lại rất âm, rất thuỷ, mơ sinh ra từ nước, cho nên cho mơ ngâm nước là chuẩn.
Chẳng ai ngâm nước đào cả mà đào là phải ăn cả quả. Đào là quả của đất còn mơ là quả của nước và trởi. Tây Vương Mẫu quản lý đất, cho nên tiệc của Tây Vương Mẫu là tiệc vườn đào. Còn lạc vào rừng mơ là lạc vào tiên cảnh.
Ca dao về mận và đào nhiều lắm, nhưng mà ít bài nói về mận và mơ.
Ai đưa mận đến với đào
Ai đem tính đấy buộc vào tình đây
Sớm đào tối mận lân la
Trước là trăng gió, sau ra đá vàng
Ước gì đào vợ, mận chồng
Đào thương mận nhớ, não nùng đôi bên
Vì đào, nên mận chẳng quên
Vì đào, nên mận ngậm phiền nhớ mong
Vì đào, nên mận long đong
Xin đào chớ ở ra lòng bắc nam
Bấy lâu ao ước ước ao
Tiện đây mận mới hỏi đào một khi
Vì đào nên mận ra đi
Đào còn mê mẩn việc gì xa xôi
Đào thấy mận đào ngồi lơ lửng
Mận thấy đào mận đứng mận trông
Ước khi nào đào vợ mận chồng
Đào yêu mận mến mặn nồng cả đôi
Trầu này tươi tốt mận đào
Trầu người thục nữ anh hào sánh đôi
Trầu này trầu quế trầu hồi
Trầu người thục nữ sánh người văn nhân
Những bài về mận và đào thì rất trực tiếp nói về quan hệ nam nữ, còn các bài về mận và mơ thì nói ra xôi, nói ám chỉ.
Trên vườn rau cải, dưới lại rau cần
Cây mơ cây mận ở gần bờ ao
Đầu làng có cây đa cao
Trăng thanh gió mát lọt vào tận nơi
Nhà anh có cái giếng khơi
Nhác trông xuống giếng có đôi cành hồng
Em nay là gái chưa chồng
Anh không có vợ, dốc lòng chờ nhau
Bộ ba mơ mận đào là một chàng và hai nàng
Chờ em chờ mận chờ mơ
Chờ hết mùa mận chờ qua mùa đào
Nhưng cũng có lúc, mơ mận đào đều là nữ
Cô mơ cô mận cô đào
Trong ba cô ấy ai nào kém ai
Bộ ba quả này đều mọc trên vùng núi Bắc Bộ
– Mơ nổi tiếng nhất là ở Hương Sơn (Mỹ Đức, Hà Nội)
– Mận nổi tiếng nhất là mận Sơn La, cụ thể là mận hậu Sơn La, mận ở vùng đồi núi Pu Nhi (huyện Sông Mã, tỉnh Sơn La), mận tam hoa Bắc Hà, Lào Cai, có cả ở Hà Giang, Cao Bằng, Sơn La, mận Tả Van, huyện Bắc Hà, Lào Cai và mận cơm hay còn gọi là mận thóc
– Đào nổi tiếng là đào núi Cao Bằng và đào Bắc Hà, Lào Cai
