LỄ TẾT & TÓC
Ngày xưa, lược vừa là vật dụng cá nhân, vừa là một đồ dùng có tính linh thiêng.
Thứ nhất, trong bộ lễ vật cưới hỏi xưa nhất định phải có gương lược và lễ cưới hỏi chính là lễ xe tơ kết tóc.
Thứ hai, các lễ ăn thề cần dùng đến các bộ phận thân thể, thì bộ phận đó chắc chắn là tóc, mà đại diện cho máu thề.
Thứ ba, các nghi lễ cổ có dùng đến bùa ngải và bùa chú, hầu như đều dùng tóc và tóc này phải được lấy ra khỏi đầu người làm lễ bằng một nghi thức chải tóc với chiếc lược cá nhân.
Thứ tư, các ngày lễ lớn được gọi là Tết với nghĩa là Tết tóc, Tết tơ, nên gần như lễ Tết nào ngày xưa cũng có các nghi lễ liên quan đến tóc, mà tiêu biểu là lễ tắm gội bằng lá mùi vào 30 Tết.
LỄ KẾT TÓC XE TƠ
Lễ cưới hỏi còn được gọi là lễ “tết tóc xe tơ”, trong đó tơ là tơ hồng của ông Tơ bà Nguyệt, còn tóc chính là biểu hiện cụ thể của sợi tơ hồng, sợi tơ máu.
Tóc liên quan mật thiết đến máu, nên thay máu là thay tóc, máu xấu thì tóc xấu. Lễ kết tóc xe tơ là một lề thề bằng máu.
Lễ cưới là hai nghi lễ của hai gia đình và chỉ có sự tham dự của người thân và họ hàng của cô dâu chú rể (không có bạn bè và đồng nghiệp hai bên). Đây là một lễ kết nối dòng máu của cô dâu và dòng máu của chú rể. Nếu lễ ăn hỏi và lễ cưới được diễn ra, mà hai dòng họ không kết hợp được thì coi như hôn lễ vô nghĩa và đứa con sau này nhẹ sẽ không đủ máu, mà nặng sẽ rất khó sinh.
Lễ xe tơ kết tóc có thể gồm nhiều lễ nhỏ theo trật tự sau
– Lễ gội đầu
– Lễ chải tóc
– Lễ vấn tóc
– Lễ cắt tóc thề
– LỄ GỘI ĐẦU
Lễ gội đầu dành cho cô dâu về hình thức không khác gì một buổi gội đầu bình thường diễn ra ở nhà riêng của cô dâu, nhưng về tinh thần và năng lượng thì khác hẳn.
Có hai điều đặc biệt của buổi gội đầu này
– Buổi gội đầu này coi như là buổi gội đầu cuối cùng của cô dâu ở nhà mình trước khi về nhà chồng, cho nên nó sẽ giống như buổi thu nhặt phân mảnh, gói ghém và sắp xếp năng lượng cá nhân của cô dâu ở nhà mình
– Buổi gội đầu nảy sẽ xảy trước lễ chải tóc, vấn tóc và kết tóc, cho nên nó cũng là lễ xả độc, xả trược và xả các dính mắc, các kết nối, các lưới năng lượng không phù hơp, ví dụ các vương mắc tình cảm trước hôn nhân, các oán thù với cha mẹ …
Nước gội đầu cơ bản gồm có
– Bồ kết : Có tác dụng dung hoà, dung chứa, thu nhận các mối quan hệ, các phân mảnh, các dạng năng lượng và kết nối với xứ sở và với dòng máu gốc liên quan đến nhà đẻ
– Chanh, chấp : Chấp là quả giống như chanh, và cùng với chanh tạo nên từ ghép chanh chấp. Chanh chấp có tính kim, ngược với bố kết có tính Mộc, giúp phân loại, cắt tỉa và xả bỏ
– LỄ CHẢI TÓC
Lễ Chải tóc dành cho cô dâu là một phần không thể thiếu của lễ cưới hỏi xưa, bởi vì bản chất của lễ này chính là lễ xe tơ kết tóc mà trước khi xe tơ kết tóc thì phải chải tóc.
Lễ Chải tóc là lễ trưởng thành của người con gái, đánh dấu việc người con gái chuyển từ cuộc sống độc thân sang cuộc sống gia đình. Qua lễ trưởng thành này, thì người con gái sẵn sàng đi lấy chồng và sẵn sàng sinh con.
Sau lễ Chải tóc, cô dâu mới có chiếc lược riêng của mình, như mẹ của cô ấy thời đi lấy chồng.
Chiếc lược trong lễ Chải tóc ngày xưa nghiêm trọng lắm, vì nó kỳ vọng sẽ là vật dụng cá nhân mà được cô dâu dùng suốt đời. Chiếc lược này sẽ chải tóc cho những đứa con của cô dâu trong tương lai, thậm chí có thể được chôn theo cô dâu dưới mộ khi kết thúc cuộc đời.
Chiếc lược cá nhân giống như chiếc bùa hôn nhân. Nếu có bất kỳ việc gì xảy ra với chiếc lược này như bỗng nhiên nó bị gãy, bị nứt, đều là điềm báo những chuyện không hay xảy ra với cuộc hôn nhân. Một trong các đại kỵ chính là vỡ gương và gãy lược, mà gương lược này là lễ vật cưới hỏi. Cho nên người con gái xưa giữ gìn bộ gương lược này lắm, dùng xong là để vào trong hộp.
Chiếc hộp gương lược của người phụ nữ được giữ trong nhà, không mang ra ngoài nhà để dùng. Người phụ nữ xưa chẳng bao giờ chải đầu bên ngoài ngôi nhà riêng của mình.
Khi người con trai, người chồng vì việc gì mà phải đi xa lâu ngày, mà mang theo cơi trầu, mà đặc biệt là lược của vợ thì không khác gì người vợ đã đưa ra lời thề đi theo chồng đến cùng trời góc bể, phần thân thể ở nhà sống cũng như chết và nếu có việc gì với người chồng là người phụ nữ sẽ ở goá suốt đời.
Nếu như lễ Gội đầu là lễ nối lưới xứ sở gốc bên nhà đẻ và thu nhặt mảnh trước khi đi lấy chồng, thì lễ Chải đầu là lễ phân luồng, lễ lược bỏ, lễ lược bớt, lễ lược đi, cũng như lễ đưa ra các sách lược, chiếc lược …. liên quan đến thanh lọc, phân loại, dung hoà và kết nối dòng máu, luồng tơ, mà cũng chính là các dòng, các luồng duyên nghiệp.
– LỄ VẤN TÓC
Lễ Vấn tóc, hay còn gọi là lễ Tằng cẩu, là một nghi lễ truyền thống trong đám cưới của người Thái đen, đặc biệt là ở khu vực Tây Bắc Việt Nam. Lễ này đánh dấu việc người phụ nữ chính thức bước vào đời sống hôn nhân và trở thành người phụ nữ đã có gia đình.
Trong Lễ Vấn tóc, mẹ chồng hoặc người phụ nữ lớn tuổi trong gia đình chú rể sẽ thực hiện việc búi tóc cho cô dâu. Tóc búi lên trên đỉnh đầu, được gọi là “tằng cẩu”, tượng trưng cho sự trưởng thành và trách nhiệm mới của người phụ nữ. Tóc búi lên này thường là tóc của cô dâu rụng, kết hợp với một phần tóc do mẹ chồng cho. Việc búi tóc không chỉ là một nghi thức làm đẹp mà còn là một dấu hiệu cho thấy người phụ nữ đã có gia đình và không còn độc thân.
Sau khi búi tóc, cô dâu sẽ được mẹ chồng đeo trang sức, mặc trang phục mới và mang túi thổ cẩm. Nghi lễ này thể hiện sự trân trọng và công nhận người con dâu mới của gia đình.
Lễ Vấn tóc không chỉ là một phần của nghi thức cưới hỏi mà còn mang ý nghĩa sâu sắc về sự trưởng thành, trách nhiệm và sự gắn kết gia đình trong văn hóa của người Thái đen.
Lễ Vấn tóc cũng có ý nghĩa tương tư như lễ Chải tóc hoặc chính là phần sau của lễ Chải tóc, bởi vì ở nhiều vùng miền và trong nhiều dân tộc Việt, người phụ nữ có chồng sẽ vấn tóc, búi tóc, còn người con gái chưa lấy chồng thì buộc tóc, tết tóc và thả tóc.
Lược là dụng cụ chính trong lễ Chải tóc, dụng cụ của lễ Vấn tóc là vải vấn tóc như khăn vấn hay khăn xếp.
Cả ba lễ là lễ Tắm gội, lễ Chải đầu và lễ Vấn tóc đều làm ở nhà cô dâu.
– LỄ CẮT TÓC & KẾT TÓC SE DUYÊN
Nếu như lễ Chải đầu và lễ Vấn tóc chỉ liên quan đến người cô dâu thì lễ Cắt tóc và Kết tóc se duyên liên quan đến cả cô dâu và chú rể. Tóc mai của cô dâu và chú rể được cắt ra rồi tết lại hoặc buộc lại bằng chỉ đỏ, tượng trưng cho sơ tơ hồng, tơ duyên nghiệp gắn kết hai vợ chồng.
Lễ này thường diễn ra vào đêm trước ngày cưới hoặc trong buổi lễ cưới ở nhà chú rể.
Dụng cụ làm lễ là kéo, chỉ đỏ, và có thể có thêm lược.
Cô dâu và chú rể ngồi đối diện nhau. Người lớn tuổi (thường là mẹ, bà, hoặc người có uy tín trong gia đình) sẽ cắt một phần tóc của cả hai.
Nếu nhà chú rể có ban thờ, thì nghi lễ này cần được thực hiện trước ban thờ và tóc sau khi cắt ra cũng phải được đặt trước ban thờ để xin phép gia tiên hai họ cũng như để kết nối về gia tiên hai họ.
Có thể nói rằng sau khi kết tóc, thì cô dâu, chú rể chính thức thành vợ chồng.
Tóc sau khi Tết được thắp hương và đốt hay xử lý thế nào là tuỳ truyền thống từng dân tộc hay địa phương.
Nếu hiểu cái gốc của lễ Xe tơ Kết tóc, thì chúng ta sẽ hiểu được các dạng bùa yêu hay bùa ngải khác mà đánh vào cô dâu, chú rể hay hôn nhân của họ. Khi đó chúng ta cũng hiểu rằng phần tóc tết của cô dâu và chú rể nghiêm trọng đến mức nào.
CHIẾC LƯỢC & CUỘC ĐỜI NGƯỜI PHỤ NỮ
Chiếc lược là một tài sản cá nhân mà người ngoài không được đụng vào, vì tóc là một bộ phận thiêng liêng của cơ thể phụ nữ và lược do đó là một vật dụng cá nhân vô cùng riêng tư của người phụ nữ.
Cả đời người phụ nữ xưa cơ bản chỉ dùng có 2 chiếc lược thôi là lược của mẹ cô ấy, khi cô ấy chưa lấy chồng còn ở với cha mẹ đẻ và lược của cô ấy khi cô ấy đi lấy chồng, ở với cha mẹ chồng.
Mái tóc của người con gái ngày bé được mẹ dùng lược của mẹ chải, như mẹ ngày bé được bà dùng lược của bà chải tóc cho. Sau này đi lấy chồng thì người con gái có lược riêng và tự dùng lược của mình chải.
Con gái rượu của bố có thể được bố chải tóc cho bằng chiếc lược của mẹ. Người con gái được chồng yêu có khi được chồng chải tóc giúp nhưng nhất định phải dùng lược của riêng mình, mà là lễ vật khi đi lấy chồng.
Khi quá gìa yếu, nếu không tự chải tóc được, người mẹ được con gái dùng lược của mình chải tóc cho.
TÓC & LỄ SINH
Trong đời người phụ nữ xưa chỉ có những người sau được đụng vào tóc của họ, tính từ nhỏ đến lớn
– Bà, mẹ (và có thể là cha)
– Chính mình, chồng
– Con gái, cháu gái
Nếu tính từ lúc ra đời, chỉ có thêm một người được chạm vào tóc của người phụ nữ là bà mụ.
Bà mụ ngày xưa luôn phải là người quen biết, có uy tín, đỡ đẻ cho cả làng. Bà mụ và thày mo trong một ngôi làng là hai người có khả năng tác động đến sinh tử của người làng. Họ nói chung là người đứng giữa sống chết, đứng giữa người làng và thần linh.
LỄ GỌT ĐẦU BÔI VÔI
Phụ nữ ngày xưa mái tóc vô cùng thiêng liêng, cho nên khi bị buộc tội ngoại tinh hay chửa hoang, một người phụ nữ có thể bị cả làng xúm vào gọt đầu, cắt tóc, bôi vôi rồi đuổi ra khỏi làng, thậm chí thả trôi sông.
Nếu chúng ta hiểu sâu sắc tầm quan trọng của mái tóc của một người phụ nữ, và câu nói của người xưa “Hàm răng mái tóc là gốc con người”, thì chúng ta có thể hiểu rằng người phụ nữ chịu sự trừng phạt này vì bị coi là mất gốc và mái tóc của người phụ nữ này bị coi là đã bị làm cho nhơ bẩn, vì phạm lời thề máu.
Xuất phát điểm của lễ gọt đầu bôi vôi và đẩy xuống sông thực chất hay đẩy ra khỏi làng (để phải vào rừng) lại không phải lễ một lễ trừng phạt mà là một lễ trừ tà, thanh tẩy và tái kết nối về nguồn.
Người có quyền đưa ra nghi lễ này do đó phải là người có năng lực tương ứng, nghĩa là trưởng làng hay tương đương.
Tức nhiên như bất kỳ nghi lễ nào, lễ này cũng bị biến thái và bóp méo cùng với sự mất gốc của những người thực hiện nó, mà là tình trạng chung của tất cả chúng ta.
LỄ CẮT TÓC ĐI TU
Trong truyền thống người Việt, mỗi đứa trẻ có 12 bà mụ và 13 ông thầy bảo vệ, chăm sóc và dạy dỗ ngoài cha mẹ của mình. Chỉ có những người này được chạm vào tóc của đứa trẻ, ngoài cha mẹ của đứa bé, và bản chất thì bà mụ và ông thày cũng nằm trong nhóm cha mẹ của đứa trẻ mà được phân cấp cực kỳ chặt chẽ.
Sau này, khi một người cắt tóc đi tu, thì người duy nhất được quyền cắt tóc chính là vị sư thày. Vai trò của vị sư thày này đối xứng với vai trò của ông thày trong bộ bà mụ và ông thày.
Lễ cắt tóc đi tu có hai ý nghĩa chính
– Cạo trọc đầu để cắt đứt tất cả sợi tơ hồng xe duyên đôi lứa, tương đương với lời thề không phát sinh quan hệ trai gái và không lập gia đình
– Phần tóc cắt ra sẽ được đem quy y tam bảo là quy y Phật, Pháp và Tăng.
Hiểu được cái gốc của lễ cắt tóc này chúng ta cũng sẽ hiểu được các nghi lễ tà thuật và các dang bùa ngải sử dụng tóc để khống chế một người theo một tổ chức, một tôn giáo, một giáo pháp, một thày bà suốt đời.
Mỗi người nên tự mình nhận thức và tự mình hiểu được sự nghiêm trọng của việc để cho người khác, đặc biệt những người nhân danh Chúa, Phật, tôn giáo, đức tin, thày bà … làm các việc sau với mình hay với con cái mình
– Xoa đầu
– Chải đầu
– Vuốt tóc
– Tết tóc
– Cắt tóc
– Lấy tóc
– Đổ nước lên đầu
– Trùm khăn lên đầu
Khi một người chẳng có được ý thức cơ bản nào về thân thể, tinh thần, quan hệ và con đường đời mà mình đã, đang, sẽ muốn đi, thì họ chẳng có năng lực tu bất kỳ cái gì, vì tu thân còn chưa nổi, và con đường tu lung linh mà họ vẽ ra nói chúng cực kỳ gần với con đường u mê vì bị nắm tóc nắm đầu, nói cách khác là bị tẩy não, dẫn dắt và khống chế.
TÓC & LỄ TỬ
Lược là vật dụng cá nhân mà khi mất, hoặc là được cho vào quan tài đem chôn cùng người đã mất (nếu là lược gỗ) hoặc phải được hoả táng hay chôn dấu đặc biệt, tuyệt đối không được đem cho hay đem vứt.
Hàm răng mái tóc là gốc con người
Răng và tóc thông thường là hai bộ phận cuối cùng của người mất có thể được chuyển thành đất, thậm chí có người mất rồi mà tóc vẫn mọc thêm.
Đó là lý do để người mất siêu thoát và tái đầu thai chuyển kiếp được thuận lợi, thì thân thể và mộ phần của người đã mất phải được giữ tuyệt đối an toàn.
Như vậy, hàm răng và mái tóc, là cái gốc của con người và cái đưa con người về gốc, cần được hiểu, bảo vệ và chuyển hoá liên tục từ lúc còn sống.
Trong tang lễ, gia quyến của người đã mất thường để tóc buông xoã, liên quan đến sư buông bỏ, sự chấp nhận. Lễ tóc trong tang lễ gọi là lễ xoã tóc, ngược với lễ vấn tóc và lễ tết tóc, lúc kết hôn.
TÓC & TRUYỀN THỐNG PHƯƠNG TÂY
Không chỉ người Việt có những truyền thống khắt khe kỹ lưỡng nhưng cực kỳ hợp lý liên quan tóc. Tất cả các dân tộc trên thế giới đều coi tóc là bộ phận thiêng liêng, riêng tư và cần được bảo vệ đặc biệt.
Các nghĩ lễ liên quan đến tóc và hạn chế đối tượng tiếp xúc với tóc là một phần của phong tục truyền thống của tất cả các dân tộc trên toàn thế giới
Lễ tóc là một phần của lễ cưới trên toàn thế giới với các phong tục chải tóc, vấn tóc, đeo khăn voan, đội khăn choàng cho cô dâu.
Khái niệm cha mẹ đỡ đầu của phương Tây phát sinh từ việc bà mẹ đỡ đẻ, thì sẽ đỡ đầu em bé ra trước. Cha mẹ đỡ đầu cũng chính là cha mẹ đỡ tóc.
Rất nhiều cổ tích nói về tóc. Cổ tích Bạch Tuyết và Bảy chú lùn có các chi tiết sau về tóc. Mụ phù thuỷ ngồi trước gương thần (đương nhiên là gương thần đi đôi với lược thần) và vừa chải đầu vừa hỏi gương thần rằng “Ai là người đẹp nhất thế gian”, sau khi được gương trả lời đó là Bạch Tuyết, mụ phù thuỷ vào rừng và cài được lược vào tóc làm Bạch tuyết lăn đùng ra chết, và trở thành công chú ngủ trong rừng