MỤC ĐÍCH
Cây nêu bản chất là một cái cột trời đất, cột nối các tầng xứ sở, cột thu phát sóng và cột chỉ đường. Cây nêu trong dịp Tết là một phần phụ trợ cho ban thờ chính và nhà đất, mà cần đỡ nhiều hơn trong dịp Tết vì lưu lượng vận hành qua giao thừa quá lớn, nếu không có cấu trúc chặt chẽ của lưới xứ sở tre/nêu thì sẽ rất dễ sập.
Việc dựng cây nêu trong Tết Nguyên Đán là phần khó nhất trong các phần lễ trước Tết và không có tính bắt buộc. Cho nên đến khi hoàn thành lễ cúng ông Công ông Táo và chuẩn bị mời gia tiên về ăn Tết mà vẫn cần trợ lực thì chúng ta mới cân nhắc việc dựng thêm cây nêu.
Chúng ta cần nêu ra một mục đích rõ ràng khi dựng cây nêu và mục đích này phải phù hợp với cá nhân, ngôi nhà, gia đình chúng ta vào dịp Tết Nguyên Đán, thì cây nêu mới ra cây nêu.
Nếu chúng ta dựng cây nêu chỉ để trải nghiệm cảm giác đón Tết mới lạ và độc thể hiện hoặc được thày bà khuyên, thì cây nêu thành cây chưng.
THỜI GIAN
Nêu có thể dựng từ ngày 23 đến ngày 30 tháng Cháp.
Cây nêu cần được hạ vào năm mới trước ngày mùng 7. Cây nêu không dựng dựng sau khi hoá vàng, cho nên trước lúc hoá vàng là phải hạ nêu.
Nếu mảnh đất mà chúng ta dựng nêu có thể đón nhận người đến làm việc hay đi qua lại, có thể ảnh hướng đến cây nêu, thì chúng ta phải hạ nêu trước khi cây nêu có thể bi tác động.
CHẶT TRE
Cây nêu là đoạn tre tươi, mà chúng ta tự tay cắt từ bụi tre mọc tự nhiên. Cây tre này sẽ giúp cây nêu sinh ra từ nó nối được về lưới xứ sở của tre và đất nước.
Cây tre khô mua ở hàng vật liệu xây dựng không có tác dụng làm cây nêu. Tre trồng làm cảnh quan sân vườn không đủ điều kiện làm cây nêu vì không tự nhiên, không nối đất.
Tre dùng làm nêu nên là tre mọc tự nhiên hoặc tre của nhà chúng ta, không nên chặt tre nằm trên đất thuộc về sở hữu cụ thể một gia đình nào đó mang về làm cây nêu của nhà mình.
KÍCH THƯỚC
Dựng một cây nêu to đẹp là điều ai cũng muốn, nhưng để đảm bảo an toàn trong điều kiện sức lực không có, tre ở xa nhà, nhà thiếu đất, đường xá chật hẹp, dây điện khắp nơi là không phù hợp.
Chặt cây tre tươi không khó nhưng vác được cây tre to đủ ngọn trong điều kiện thành phố thì khó. Chặt một đoạn tre trúc nhỏ cao tầm 3-4m là đủ.
TRỜI ĐẤT
Tối ưu là dưới chân cây nêu là mặt đất và trên đầu cây nêu là bầu trời, và cây nêu thành cột nối trời đất.
Dựng nêu ở chỗ có đất thì tốt. Nhà thiếu đất, phải dựng nêu ở trên sân gạch cũng không sao, bởi vì cây nêu từ cây tươi có gốc rồi, nên cơ bản là nó đã nối đất.
Nhà chung cư thì dựng cây nêu trên ban công cũng được, miễn sao cây nêu hướng được lên trời và hướng ra không gian thoáng đãng. Tuy nhiên, nêu chỉ thực sự có tác dụng mạnh mẽ với nhà đất, còn khi chúng ta dựng nêu ở chung cư thì mục đích của chúng ta là nối đất và xuống đất ở.
VỊ TRÍ DỰNG
Cây nêu thường được dựng trong phần sân và đất nhà. Nếu dựng ngoài cửa nhà thì phần ngoài cửa đó không được thuộc về nhà khác. Cây nêu phải được đảm bảo an toàn, không phơi ra dưới tác động của người muốn xâm haại.
Dù cửa của thần linh và gia tiên đi không phải là cửa vật lý, nhưng vẫn không nên dựng nêu ở vườn sau nhà, ở bên hông nhà hay ở khoảng giếng trời giữa nhà.
Đất chưa xây nhà thì dựng nêu ở đâu cũng được miễn là an toàn và tiếp đất.
THẾ DỰNG
Cây nêu cơ bản là cây dọc, vậy nên cần dựng cây nêu thẳng đứng và để ngọn nêu ngả tự nhiên là được. Không được dựng nêu chéo ngang hay ngang, mà nếu dựng nêu chéo thì phải chéo dọc.
Cây nêu cần rất chắc chắn ở gốc và tự do ở ngọn, để có thể đón gió theo các hướng.
Một số nơi vẽ vòng tròn vôi quanh chân nêu, nhưng có thể không cần.
Nêu có hai thế chính
– Dương lộ là cây nêu mà chúng ta hay thấy ở đình làng hay các đền miếu
– Ân ẩm là cây nêu mà chủ nhà dựng nhưng để khá kín nhằm bảo vệ nó trước sự nhòm ngó và xâm hai của láng giềng và mục đích dựng nêu cũng là để làm mạnh phần bảo vệ này của ngôi nhà và đất
TRE & NÊU
Tre và nêu là hai trạng thái âm dương của nhau, nhưng chuyển hoá được cho nhau vào dịp Tết, vì Tết là cổng âm dương.
Tre dọc là khắc nhập và chuyển từ tre thành nêu vào dịp Tết. Tre ngang là khắc xuất và chuyển lại từ nêu thành tre sau Tết.
Tre là cây giữ đất và khả năng hồi sinh rất tốt, vì tre là cây nối đa tầng đất nước và xứ sở.
(Xin xem thêm loạt bài về tre và nêu)
TREO ĐỒ LÊN CÂY NÊU
Những thứ được treo lên cây nêu là các khoá hình âm liên quan đến dòng máu của những người sống trong nhà. Vì các thứ này mang ý nghĩa phức tạp như vậy, mà hiện nay quá khó để chúng ta hiểu và làm được chính xác như vậy, nên tốt nhất là không treo gì lên cây nêu cả vì có nhiều trường hợp xảy ra
– Chúng ta treo sai từ nhẹ đến nặng là làm hỏng toàn bộ cây nêu
– Chúng ta treo đúng nhưng thiếu làm hạn chế, què cụt cây nêu
Không nên coi cây nêu là vật trang trí và vật treo trên cây nêu không phải vật trang trí, muốn trang trí nhà cửa bằng cây thì nên dùng cây khác như đào hay quất.
LỄ DỰNG NÊU & LỄ HẠ NÊU
Lễ dựng nêu bản chất là một lễ cúng ngoài trời, với cây nêu tương tự như ban thờ thiên. Lễ dựng nêu gồm các bước vô cùng dứt khoát rõ ràng và phải bảo vệ cực kỳ chặt chẽ, nên đây là một trong các lễ khó nhất cả về thực hiện và tinh thần cho Tết Nguyên Đán.
1. Khảo sát xem ở nên chặt tre ở đâu thì phù hợp nhất, không chặt tre thuộc sở hữu cá nhân và do tư nhân trồng mà nên chặt tre mọc tự nhiên bên đường, ven sông hồ tự nhiên
2. Thắp hương ở ban thờ trước khi đi chặt tre để xin được đi chặt tre mang về làm nêu
3. Chuẩn bị dao của mình mang theo khi chặt tre, trước khi chặt tre phải rửa dao nước đất tự nhiên (nước giếng, nước suối, nước sông, nước ao hồ tự nhiên nơi mình sống). Không được mượn dao của người khác để chặt tre làm nêu.
4. Tự tay chặt đoạn tre có ngọn
5. Chặt xong phải ngả ngang cây tre ra, để cây tre ở tình trạng khắc xuất, để xuất hết vong ma và các năng lượng phức tạp ra khỏi cây tre, đưa cây tre về lưới xứ sở gốc cơ bản nhất của nó. Bước này không làm được thì coi như cây tre này mang về nhà chỉ có hại, đừng nói đến chuyện nó có thể làm nêu.
6. Tỉa bớt cành ngang và lá tre đi, chỉ để chùm cành lá nhỏ trên đỉnh
7. Mang cây tre về trong trạng thái luôn để ngang hoặc chéo ngang. Về nhà, vẫn để tre ngang trước cổng hoặc trong sân. Không được dựng dọc cho đến khi chính thức trồng nêu.
8. Thắp hương trên ban thờ báo là đã tìm được tre và đã mang được tre về
9. Dùng nước đất rửa tay, rửa dao, rừa cây tre vẫn trong trạng thái nằm ngang trên đất và yêu cầu mã hoá lại cây tre này theo chủ nhà đất (là người chặt nêu)
10. Nếu chưa dựng nêu ngay thì trước khi dựng nêu phải thắp hương xin dựng cây nêu, thậm chí phải thắp hương hỏi cụ thể phải dựng nêu ở đâu và như thế nào
11. Dựng nêu là đưa cây tre về trạng thái dựng đứng, ở vị trí khắc nhập. Cây tre sẽ cần thời gian chuyển hoá thành nêu.
12. Dựng xong kiểm tra lai xem có phù hợp, an toàn không, nếu không lại phải thắp hương để dựng lại. Trong quá trình dựng nêu mà nêu bị xâm phạm kể cả vô ý cũng phải thắp hương dựng lai, và phải đổi chỗ, đổi cách dựng để đảm bảo việc xâm phạm không xẩy ra lần nữa
13. Hạ nêu vào đầu năm mới trước khi hoá vàng hoặc khi nêu có nguy cơ bị xâm phạm hoặc khu vực trồng nêu bắt đầu có người đi qua lai và làm việc, khó bảo vệ an toàn tuyệt đối cho cây nêu. Không được hạ sau khi hoá vàng. Trước khi hạ nêu phải thắp hương xin hạ nêu. Rút cây nêu để nằm ngang xuống đất, để chuyển cây nêu về trạng thái khắc xuất (khắc xuất), yêu cầu trả lại trạng thái cây tre về trạng thái bình thường. Khi hoá vàng thì cũng hoá cho tất cả các tinh thần sử dụng lưới xứ sở của cây nêu, đó là lý do không bao giờ được hạ nêu sau khi hoá vàng.
14. Sau khi cây nêu đã được hạ và thành cây bình thường, có thể đem nó làm củi, làm đồ dùng, làm hàng rào, đi trồng thành cây tre hoặc trả về với bụi tre gốc, là tuỳ hoàn cảnh thực tế.
15. Nếu mang cây tre về mà không dùng được, phải làm bước 13 và 14.
Nếu làm đúng theo quy trình này, có thể khẳng định gần như tất cả chúng ta không có năng lực dựng nêu và nếu không có năng lực này, nhất định không được làm, làm dở hay làm rồi cũng phải dừng lại như hướng dẫn trên.