XA ĐÀNG
===o===o===o===
Xa đàng mới biết ngựa hay
Làm quen mới biết lâu ngày phải chăng
Xa đàng là xa xôi, xa cách, xa lạ. Ngựa phải chạy ở vùng đất xa xôi, hoàn cảnh địa lý, thời tiết, thức ăn và con người xa lạ, thì mới biết rõ hay dở
—o—
Anh đến đây, đàng cũng xa đàng
Hai bên lạ hết, mình nàng anh quen
“Đàng cũng đàng xa” là đàng em xa xôi, xa lạ, xa cách với đàng anh. Hình dung anh chàng Từ Thức lạc vào động và yêu nàng tiên từ lần đầu gặp gỡ như thể đôi ta quen nhau từ muôn nghìn kiếp. Đó là chính ngụ ý của anh chàng trong bài ca dao này.
ĐÀNG XA & ĐẰNG XA LÀ CÁI GÌ ?
—–o—o—o—-
NHÌN ĐẰNG XA
Nhìn đằng xa thấy ai đó hoặc cái gì đó ở xa. Ánh mắt nhìn đằng xa là nhìn thẳng, nhìn theo đường chim bay. Ví dụ
– ngọn núi đằng xa
– đám mây đằng xa
– bóng người đằng xa
—o—
Khi sống thì nằm co ro
Thác xuống âm phủ thì lo cửa nhà
Tàn tàn quạt quạt đằng xa
Con con cháu cháu một nhà thêm đông
Là củ gì? Đáp án : Củ khoai lang
—o—
ĐÁNH ĐÀNG XA
Vừa đi vừa đánh đàng xa
Trông ra giống dáng bà Ba xóm Bầu
“Vừa đi vừa đánh đàng xa” là vừa đi vừa vung vẩy tay chân ra xa khỏi trục trời đất nay trục “đằng thẳng” của cơ thể.
Hình dung áo bà ba mà đi trong gió thì tà của nó vung vẩy sang trái sang phải như thế nào, và xóm Bầu thì bao đồng đến mức nào, cho nên Bà Ba xóm Bầu mà đánh đàng xa thì kinh dị đến cỡ nào.
—o—
SO SÁNH NHÌN ĐÀNG XA & ĐẰNG XA
“Đằng” là cái thể nhìn, đọc, nghe, nghĩ mà ra, còn đàng là cái mà phải tự trải nghiệm mới biết
Hình dung nhìn đằng xa là ánh nhìn thằng, đối tượng đằng xa là đối tượng nhìn theo đường chim bay, nhưng “đi đàng xa” là đi lạng lách hết sang phải rồi sang trái mới đến được với đối tượng, mà chỉ nhìn thẳng một cái đã thấy rồi.
Ví dụ tiêu biểu cho trường hợp này là nhìn trước mặt thấy một ngọn núi nhưng có khi phải đi lòng vòng lắm một đến được thậm chí không có đường “đàng xa” nào đến với ngọn núi “đằng xa” ấy cả. Chúng ta gọi trường hợp này là “gần nhà xa ngõ”
Thời nay
– ra ngoài toàn nhận nhầm badboy và tiểu tam là tri kỷ hay twinflame, về nhà căm ghét mẹ cha,
– ra ngoài coi bán hàng đa cấp và idol là người thân, về nhà phủ nhận anh chi em
– ra ngoài coi thày bà là các đấng, chân sư, minh sư, về nhà dâng ban thờ gia tiên cho thày bà nhờ đặt cho, khấn cho
– ra ngoài khấn vái, xin xỏ thần thánh tứ phương, trong khi gia tiên, nguồn cội dòng máu và quê hương, đất nước nơi mình đang sống thì không biết gì cả.
Tất cả chỉ vì cái đằng thẳng (trục trời đất) trong chúng ta bị hỏng, nên sống trên đời mình là ai mình không biết, không quan tâm, đồ mình phải tự giữ mình không giữ được và việc tự mình phải làm mình không làm được mà toàn vơ quàng vơ xiên.
—–o—o—o—–
NGƯỜI ĐẰNG XA – ĐÀNG XA
NGƯỜI ĐẰNG XA
Hôm qua dệt cửi thoi vàng
Sực nhớ đến chàng, cửi lại dừng thoi
Cửi rầu, cửi tủi chàng ơi
Ngọn đèn sáng tỏ bóng người đằng xa
Người đằng xa là người ở xa, người chỉ có thể nhìn thấy từ xa. Người đằng xa có thể là người biết rõ mà cũng có thể là người xa lạ, có thể là người yêu hoặc có thể là kẻ thù.
—o—
NGƯỜI ĐÀNG XA
Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa
Vì mây cho núi lên xa
Mây cao mù mịt, núi nhòa xanh xanh
—o—
Sáng trăng giã gạo ngoài trời
Cám bay phảng phất nhớ người đàng xa
Nhớ người da nuột má nà
Có vợ chưa, nói thiệt kẻo ở xa em lầm
—o—
Năm thức rau nấu năm nồi
Tôi đơm năm bát đợi người đàng xa
Năm trống canh tôi ngủ có ba
Còn hai canh nữa tôi ra trông trời
Trách ông trời sớm dựng đông
Chả khuya chút nữa cho lòng thở than
Thở than chưa kịp hết lời
Bỗng đâu trống giục ba hồi tan canh
Người đàng xa là người thương yêu mà gặp nhiều cách ngăn, cản trở, phải thương nhớ và chờ mong.
—o—o—o—
KHÁCH ĐẰNG XA – ĐÀNG XA
KHÁCH ĐẰNG XA
Cái bống là cái bống bình
Thổi cơm nấu nướng một mình mồ hôi
Sáng ngày có khách đến chơi
Cơm ăn rượu uống cho vui lòng chồng
Rạng ngày ăn uống vừa xong
Tay nhấc mâm đồng, tay giải chiếu hoa
Nhịn miệng đãi khách đằng xa
Ấy là của gửi chồng ta ăn đàng
“Khách đằng xa” là khách không có tình cảm gắn bó, không có quan hệ họ hàng, khách có hoàn cảnh khác biệt với chúng ta, khách mà ta và khách đằng đằng sát khí với nhau, khách đến một lần rồi hy vọng khách không bao giờ trở lại hoặc ta chẳng còn tồn tại nữa trên đời sau khi gặp khách.
—o—
KHÁCH ĐÀNG XA
Tuổi em mười tám đang tròn
Rắp mua trầu lộc cau non đến nhà
Đề mà thết khách đàng xa
Bây giờ thấy khách lòng đà mừng thay
Gió hương đưa khách tới đây
Trầu têm cánh phượng hai tay nàng mời
—o—
Tay anh cầm gói mứt, tay anh xách bình tích trà,
Em về thưa thầy với mẹ, có chàng rể đàng xa đến mừng.
– Thầy mẹ em không hay ăn mứt, cũng không hay uống trà,
Em xin kính lại cho mẹ già bên anh.
—o—
Áo xông hương của chàng vắt mắc
Đêm em nằm em đắp lấy hơi
Gửi khăn, gửi túi, gửi lời
Gửi đôi chàng mạng cho người đàng xa
Vì mây cho núi lên xa
Mây cao mù mịt, núi nhòa xanh xanh
Khách đàng xa là khách yêu, khách quý, khách thương, khách nhớ, khách mãi mới gặp được, mong rằng khách và ta thành vợ chồng, mãi mãi sống một nhà với nhau.
—o—
NGƯỜI & KHÁCH ĐÀNG XA & ĐẰNG XA GIỐNG & KHÁC GÌ NHAU ?
Khách & khách đàng xa và đằng xa khác nhau một trời một vực. Chỉ e là trình tiếng Việt của chúng ta đã yếu, tại chúng ta lại điếc, tâm lý học thì ngơ và cảm xúc thì đơ, hỏi làm sao mà chúng ta phân biệt được hai thứ khách và người ấy cơ chứ. Rõ là khổ.
—o—o—o—