CHU KỲ THỜI GIAN (khắc, canh, giờ, ban, ngày, hôm, pha, tuần, tiết khí, tháng, mùa, quý, năm, niên, kỷ)

CHU KỲ GIỜ TÍNH THEO ĐỊA CHI

• Tý (23-1 giờ): Lúc chuột đang hoạt động mạnh.
• Sửu (1-3 giờ): Lúc trâu/bò chuẩn bị đi cày.
• Dần (3-5 giờ): Lúc hổ hung hãn nhất.
• Mão (5-7 giờ): Lúc mèo hoạt động chăm nhất.
• Thìn (7-9 giờ): Lúc đàn rồng quây mưa.
• Tỵ (9-11 giờ): Lúc rắn không hại người.
• Ngọ (11-13 giờ): Ngựa có động tính cao nên được xếp vào giữa trưa (ngọ nghĩa là ngọ nguậy)
• Mùi (13-15 giờ): Lúc dê/cừu ăn cỏ không ảnh hưởng tới việc cây cỏ mọc lại.
• Thân (15-17 giờ): Lúc khỉ thích hú.
• Dậu (17-19 giờ): Lúc gà bắt đầu vào chuồng.
• Tuất (19-21 giờ): Lúc chó trông nhà.
• Hợi (21-23 giờ): Lúc lợn ngủ say nhất.

“Đêm năm canh” là một đêm “chuẩn” mang tính quy ước tính từ canh 1 giờ Tuất (19-21 giờ) đến canh 5 giờ Dần (3-5 giờ) với canh ba giờ Tý (23-1 giờ) là giữa đêm.

• Canh 1 Tuất (19-21 giờ): Lúc chó trông nhà.
• Canh 2 Hợi (21-23 giờ): Lúc lợn ngủ say nhất.
• Canh 3 Tý (23-1 giờ): Lúc chuột đang hoạt động mạnh.
• Canh 4 Sửu (1-3 giờ): Lúc trâu/bò chuẩn bị đi cày.
• Canh 5 Dần (3-5 giờ): Lúc hổ hung hãn nhất.

Thử hiểu về chữ “Canh”

• Canh là một trong 10 Thiên Can dùng để tính chu kỳ thời gian
  • “Canh tân” là đổi mới vận hành, thường là đời sống chính trị xã hội. Canh và Tân là 2 Thiên Can, liền nhau, mở đầu một chu kỳ Thiên Can 10 năm.
  • “Canh giờ” là chọn giờ chính xác để làm việc gì đó.
  • “Canh gác” là giám sát một vùng không gian, thường là vào ban đêm mà người đứng gác thường đổi ca theo canh.
  • “Canh phòng” là phòng bị bất trắc, nguy hiểm cho một vùng không gian thường là vào ban đêm mà người đứng gác thường đổi ca theo canh.
  • “Canh chừng” là kiểm tra giám sát, nghiêm ngặt vùng không gian đề phòng xảy ra các vấn đề xảy ra với không gian đó, đặc biệt vào ban đêm
  • “Canh cánh” là lo lắng một việc không hay sẽ xảy ra nhưng không xác định được việc đó sẽ xảy ra lúc nào để canh giờ và cũng không xác định được việc đó sẽ xảy ra ở đâu để canh chừng.
  • “Canh khuya” nói chung là tính từ giờ Hợi đến giờ Tý
  • “Canh thu” là các canh giờ đêm của mùa thu
• “Canh” là món ăn loãng, nấu nước với rau thì thành canh rau, nấu nước với thịt thành canh thịt, mà nấu nước với cá thì canh
  • “Tiết canh” là món ăn chế biến bằng cách làm đông máu tươi của động vật như tiết canh lợn, tiết canh ngan cá

• • Khắc 1 : 6h (Chính mão)
  • Khắc 2 : 8h (Chính thìn)
  • Khắc 3 : 10h (Chính tỵ)
  • Chính ngọ
  • Khắc 4 : 14h (Chính mùi)
  • Khắc 5 : 16h (Chính thân)
  • Khắc 6 : 18h (Chính dậu)

Thử tìm hiểu một chút về chữ khắc

• “Khắc” chữ, hình lên thân cây, lên gỗ, lên mai rùa, lên xương, lên đá …
• “Khắc cốt ghi tâm” : là ghi nhớ một sự việc, một hiện tượng, một ký ức … một cách chính xác và khách quan về không thời gian, đẩy đủ và toàn diện về cả tinh thần và thân thể
• “Khoảnh khắc” là một khoảng thời gian ngắn đến mức mà gần với khắc thời gian
• “Khắc nhập khắc xuất” là câu trú trong câu truyện “Cây tre trăm đốt” mà tiên ông day cho anh tiều phu, để chia các đốt tre ra và ghép các đốt tre lại. Khắc chính là dấu chia các đốt tre trên thân tre. Khắc nhập là ghép các đốt tre tại khắc, và khắc xuất là tách các đốt tre tại khắc.
• “Khắc khẩu” : giao tiếp kiểu “khắc khẩu” là chặt chém từng câu, từng từ, từng ý sẽ rất dễ mâu thuẫn, gây đứt rời mạch chuyện; không như nói chuyện bằng “tấm lòng”, với các chu kỳ dạng cung nhạc như ban, canh, vần, điệu … dễ kết nối, dễ giữ được mạch chuyện, dễ truyền tải cảm xúc, dễ thấu hiểu hơn.
• “Lâu khắc” (đồng hồ nước) : Đồng hồ nước là công cụ dựa vào lượng nước nhiều hay ít để phán đoán thời gian, có thể đo thời gian trong mọi thời tiết. Lâu khắc được chia làm hai bộ phận là bầu nhỏ nước và bầu hứng nước. Bầu nhỏ nước chia làm 2 đến 4 tầng, mỗi tầng đều có lỗ nhỏ, có thể nhỏ nước, nước nhỏ cuối cùng chảy vào bầu hứng nước, trong bầu hứng nước có mũi tên thẳng đứng, trên mũi tên có 100 khắc, mực nước từ từ dâng lên, hiện ra con số khắc để hiển thị thời gian. Một ngày đêm 24 giờ đồng hồ chia làm 100 khắc, tương đương với 1440 phút hiện giờ. Có thể thấy là mỗi khắc sẽ tương ứng với 14,4 phút hiện nay.

Đêm năm canh anh mê Tam, Túc, Yêu, Lượng
Ngày sáu khắc anh theo Tướng, Sĩ, Tượng với Pháo, Xe
Cơ chi thiếp nói chàng nghe
Đến nỗi mô nay chừ chừ, tay bưng nón gạo, tay xách bó củi nè, ngó đã thảm chưa?