Ca dao, tục ngữ về thân thể qua ẩn dụ trâu, bò

=== === ===

– Mất bò mới lo làm chuồng

Ở trường chúng ta được học về câu “Mất bò mới lo làm chuồng”, là có của quý mà không biết giữ, như con bò, đến lúc mất mới lo làm chuồng cho nó, thì có khi muộn rồi.

Trong những ngày mưa xối xả của tháng sáu âm lịch, ngồi hết từ ca cá nhân này đến ca cá nhân khác về vấn đề mất thân, lo kiết giới thân, tôi mới hiểu ra rằng câu tục ngữ này nói về kiết giới để giữ thân, bởi vì trâu bò được ví với thân thể, trong đó “trâu” là thân thể nam, còn “bò” là thân thể nữ.

Trong tất cả tài sản, thì thân thể là quý nhất. Người ta có câu, “sức khoẻ là vàng”, nhưng thân thể quý hơn vàng. Mất thân thể là mất sức khoẻ, mất tâm trí, mất xúc cảm, mất ý chí, mất gia đình, mất nhà cửa, mất tiền bạc, mất công việc, mất cuộc đời. Mất thân thể là mất mạng hoặc sống như ma ngơ, sống kiểu nửa đã chết.

Chúng ta sinh ra thường coi thân thể là đương nhiên, cứ dùng thôi, mà không lo giữ gìn, nó đang ở trạng thái nào, nó còn hay mất nhiều khi chẳng biết, cho nên luôn luôn xảy ra tình trạng “Mất bò mới lo làm chuồng”. Con bò to đùng, ngỡ mất bò là chủ biết ngay, nhưng sự việc không hề đơn giản như vậy. Để xảy ra tình trạng “Mất bò mới lo làm chuồng”, thì con người cũng phải thức tỉnh về con bò, thức tỉnh về việc mình mất con bò. Thức tỉnh về việc mình đã có con bò và mình đã mất con bò đã là thách thức lớn với mỗi cá nhân, đừng nói đến việc cá nhân đó biết lo làm chuồng.

—o—

– Thân trâu trâu lo, thân bò bò liệu

nghĩa là thân ai người nấy lo, nam lo thân nam – trâu, nữ lo thân nữ – bò, đừng nghĩ là vợ có thể lo cho thân chồng, cha mẹ có thể lo cho thân con.

– Nam nữ thụ thụ bất thân

không đơn giản là nam nữ không được đụng chạm, mà nghĩa chính xác là thân nam và thân nữ bao gồm thân nam bên trong người nữ và thân nữ bên trong người nam phải được phân tách rõ ràng, không được chập cheng tiếp xúc, chập cheng giới tính. Rõ ràng, thân ai người nấy tự lo, thì mới phân tách được.

—o—

– Đo bò làm chuồng

Câu này giống câu “đóng giầy đo ni”, có nghĩa chuồng của ai, dành cho thân người nấy, quần áo, giầy dép, mũ nón, đồ dùng, nhà cửa, ban thờ … của ai phải theo thực tế thân thể của người ấy.

Thân thể là thước đo, là cơ sở cho chuồng, cho những thứ sinh ra để thân thể dùng và để bảo vệ thân thể.

—o—

– Ngu như bò

Câu này không phải vì con bò ngu, mà bò là thân, trong khi ngu khôn là nói về tâm trí. Đứng từ góc độ của tâm trí, thì thân thể vận hành bằng bản năng … dường như rất ngu, còn tâm trí thì tính toán khôn ngoan.

Tâm trí cứ việc ngu với khôn, còn thân là thân, bò là bò. Nước sông không phạm nước giếng. Chuyện “Trí khôn của ta đây” có con hổ thắc mắc sao con trâu ngu thế, làm nô lệ cho người, con hổ bị con người trói lại đốt, còn con trâu cười con hổ mà gãy hết răng. Con trâu đại diện cho thân thể đất, mang tính bản năng và bị động, con hổ đại diện cho thân thể lý trí và ý chí, mang tính chủ động. Cái thông minh của thân thể không nằm ở cách tính toán của cái đầu, nên cơ bản cái đầu mù tịt về cái thân, cho nên nó thắc mắc vì sao người và trâu đi với nhau. Con người đích thực phải là tổng hoà của cả con trâu và con hổ. Việc người trói hổ lại, nhưng để trâu tự do, thể hiện việc con người cần hoà hợp với thân thể của mình và kiểm soát sự hợp nhất với một tâm trí có xu hướng phân tách khỏi con người ra sao.

Tâm trí chả làm nổi việc của thân, mà thân chả làm việc của tâm trí. Người làm việc tâm trí nhiều khi rất vụng về tay chân, bản năng thui chột, đưa ra nhiều quyết đinh tưởng thông minh nhưng có khi ngu dại. Đấy là còn chưa kể

– tâm trí có biết yêu đương không ?

– tâm trí có biết sinh con không ?

Cái thân mà đói mà đau, thì cái đầu cũng đơ đơ, ngơ ngơ. Thân thể khoẻ mạnh thì tâm trí mới bình thường, thân thể loạn, thì tâm trí cũng đờ đẫn thần kinh.

Những người quá tâm trí rất dễ tách tâm trí khỏi thân thể, rồi mất cả thân thể và tâm trí. Hoặc là là tâm trí dễ bay ra khỏi thân. Hoặc là tâm trí quay về thân để điều khiển thân, đàn áp thân, lý giải thân, làm mất bản năng, mất cảm nhận, mất xúc cảm của thân và của con người tổng thể. Người quá tâm trí và tâm trí tách khỏi rất hay làm các việc ngây dại và đưa ra các quyết định không đem lại kết quả thiết thực, như người chắc thân. Người tâm trí hay làm các việc thiệt thân và không biết giữ thân. Cứ như vậy, đến một lúc nào đó, tâm trí sẽ tự giết mình vì sự phân tách khỏi thân thể và hiện thực thân thể, và nó cũng giết chết tổng hoà con người luôn.

Người đến lớp thiền mà bảo không thiền được hoặc thiền sai là do mất thân thì không thể hiểu nổi thế nào là mất thân, không tin rằng mình mất thân và thắc mắc vì sao lại mất thân, dù thực tế đã rành rành là như vậy. Tâm trí họ hoàn toàn xa lạ với thân thể của chính họ và không chấp nhận việc mình phải giữ thân và không chấp nhận việc mất thân mà mình không thiền được.

—o—

– Chậm như bò

Bò ở đây hiểu là con bò hoặc vận hành bò đều đúng. Nếu bò là vận hành bò thì còn có câu

– Chậm như rùa bò

Đứng từ góc độ của tâm trí thì thân rất chậm. Tâm trí thì nhanh như điện giật, nay nghĩ ra ý tưởng này, mai đổi sang ước mơ nọ, nhưng đụng tay đụng chân, lê thân ra làm thì có khi mãi không làm nổi.

—o—

– Lo bò trắng răng

Tâm trí nào tính toán, nào lo lắng, rằng làm cách này, sửa cách kia, nhưng một khi đã thất bại, thì cứ thất bại mãi vì đã đụng đến địa phận của thân.

Người có thân tự thân làm việc cần làm, chứ không phải làm việc biết làm như người tâm trí, mà nhiều cái biết làm kiểu tâm trí thì chỉ là cái biết rất ngơ ngẩn, lý thuyết, không hiệu quả trong thực tế.

Người chắc thân có thực tế nên tâm trí của họ có chiều sâu và thân thể của họ có hành động tự thân, không bị phụ thuộc vào tâm trí như người yếu thân cả nghĩ, nên họ sớm trưởng thành và cân bằng hơn người yếu thân.

Người tâm trí mất thân có tính “lo bò trắng răng”, bởi vì tâm trí của họ lo tranh việc của thân vì lo cái thân không làm được việc của cái thân, mà thực tế nó không thể làm được.

Dạy thiền mà ai ám ảnh về cách làm và cứ hỏi “Làm thế nào”, “Làm cách nào” mà không chủ động làm là người tâm trí quá kích động dẫn thân thể vốn luôn ở tình trạng bị động bị áp chế, nên hành động tự thân bị tê liệt. Người tâm trí tưởng không biết a, b, c nên không làm được, còn nếu biết hết từ a đến z sẽ làm được, nhưng nhiều khi càng được giảng giải nhiều, tâm trí càng bị kích động, thất bại sẽ nặng nề hơn.

Người mà khi thất bại chủ động đổi cách làm là người mà tâm trí bám sát thân. Người mà khi thất bại liên tục lý giải thất bại từ đâu đó ngoài thân và ham muốn phân tích tâm trí các trải nghiệm hơn là tập trung vào hành động để đạt kết quả thì chắc chắn là người tâm trí mất thân, tâm trí đạp thân, tâm trí bay khỏi mặt đất 300km rồi.

Người tâm trí thích học trong đó có học thiền nhưng người có bản năng tốt và thân tốt mới là người thiền được an toàn, nên việc đầu tiên của người tâm trí giết thân là phải hợp nhất tâm trí và thân, hướng tâm trí về thân, đằm tâm trí xuống thân.

Tâm trí mất thân có quán tính cứng nhắc rất kinh khủng, dù 10 buổi thiền thất bại cùng một kiểu và thấy người khác làm được, thì lại càng dùng đầu phân tích đủ kiểu, và quán tính tâm trí sẽ càng làm thất bại nặng nề hơn. Cái người thiền được thì chả có gì để giải thích hay lý giải cả, mà cứ như là thần kỳ xảy ra trước mắt người tâm trí. Tâm trí không có thân trong thiền có thể dẫn người thiền mù quáng, suy diễn, hoang tưởng về các trải nghiệm thân thể. Cảm giác bất lực sẽ là rất kinh khủng, khi thấy người khác trong cùng hoàn cảnh đơn giản làm được các việc mà mình không làm được. Đó cũng là một sự thức tỉnh của thân thể dành cho tâm trí.

—o—

Em khôn em ở trong bồ,

Chị dại chị ở kinh đô chị về

Câu này liên quan đến mấy câu trên nên phân tích luôn ở đây.

Em khôn em ở trong bồ : em khôn em giữ thân trong chuồng của em, em khôn em ở trong bồ của em, em là thân thể mà đặc biệt là thân dưới.

Chị dại chị ở kinh đô chị về : kinh đô ở trên đầu, chị ở kinh đô thì chị là tâm trí, là thân trên, chị dại vì chị ở kinh đô chị về, chị làm cái gì cũng xuất phát từ trên đầu, chứ không dựa trên thực tế.

Trong chuyện Tấm Cám

– Chị sống ở kinh đô, sống trên đầu, suốt ngày phân tích, lý giải, tính toán, để hành động nhắm đạt kết quả nào đó. Chị là một người đồng hoá mình với tâm trí và ý chí chủ động. Đó là Cám

– Em sống trong bồ, bản năng, xúc cảm, bị động. Em thường xuyên vì quá bị động so với chị, chả tính toán, suy nghĩ gì nên bị chị dẫn dắt đến những hành động đúng là ngu như bò là Tấm

Sống như Cám – Chị dại chị ở kinh đô chị về thì

– Đời có mà ra Cám

Sống như Tấm – Em khôn em ở trong bồ,

– Đời sẽ ra Tấm ra miếng

Cuối cùng thì Cám mất thân, mất mạng, chỉ còn cái đầu để làm mắm mà thôi. Lúc này thì Tấm và Cám hợp nhất được thành một con người, với cái đầu quay về đúng vị trí của nó, thay vì chủ đông làm loạn kiểm soát cái thân. Đó là ý nghĩa của cái kết câu chuyện cổ tích Tấm Cám mà chúng ta thường thắc mắc là không hợp lý.

—o—

CON BÒ & MẪU ĐỊA

Ở Phương Tây, nàng Vệ Nữ, sinh ra từ bọt biển với thân thể trần truồng là sao Kim, tinh chủ của chòm sao Taurus, con bò đại diện cho thân thể và tính nữ. Chòm sao này có tính Đất.

Ở Phương Đông, các con bò của thần Zeus cưỡi chính là Europa hay đất mẹ châu Âu, và con bò Nandin của thân Shiva cưỡi là “Mẹ của quá khứ và tương lai”.

Ở đạo Mẫu, con bò thần thánh chính là biểu tượng Mẫu Địa, của tính nữ cung đất.

Các con bò này không ngu, không chậm, nó đơn giản là chính nó.

Chúng ta, đặc biệt là phụ nữ mà mất mất con bò này, là chúng ta mất quá khứ, tương lai, mất đất mẹ, mất bản thân, mất nhau và chúng ta không chỉ ngu, mà chúng ta tuyệt đường sống.

=== === ===