“Gương vỡ lại lành” là một thành ngữ quen thuộc với người Việt, nói về việc chữa lành quan hệ tình yêu, hôn nhân và gia đình, mà trước đó đã bị đổ vỡ.
Người Việt nghe câu ấy đã thành quen nên không cảm thấy “gương vỡ lại lành” là sự kiện ngược, cơ bản không thể xảy ra.
Làm sao mà một chiếc gương vỡ lại có thể lành được ?
– Cách thứ nhất – Mua cái gương lành mới : Cái gương đã vỡ coi như là bỏ, là chết, chứ nó không được chữa cho lành, mà chỉ có cái gương nguyên vẹn như ban đầu mới lành.
– Cách thứ hai – Sửa chữa cái gương vỡ : Gương thuỷ tinh hoặc gương đá thuỷ tinh (đá núi lửa) rất dễ vỡ mà vỡ là không thể lành được. Người xưa dùng gương đồng, gương này vỡ có thể hàn, để lại vết hàn, soi gương vết như vậy sẽ ra hình méo mó.
– Cách thứ ba – Đúc lại gương vỡ : Muốn gương đồng vỡ lại lành chỉ có cách nung chảy gương, lấy đồng để đúc lại thôi. Đúc lại gương là làm cái gương cũ chết đi trong lửa rồi tái sinh lại nó. Đấy là cách duy nhất để cái gương ấy lành.
Tóm lại sự kiện “gương vỡ lại lành” là sự kiện tái sinh một mối quan hệ, mà trước đó quan hệ đổ vỡ cũ buộc phải chết đi, phải kết thúc.
Vô duyên mua phải gương mờ
Bao giờ gương vỡ mà mua gương lành
Vô duyên mua phải gương mờ : Gương là vật dụng cá nhân của người nữ mà cũng là biểu tượng cho tình yêu hôn nhân. Người con gái vô duyên mua phải gương mờ, là gặp phải trắc trở tình duyên, hôn nhân có nhiều biến cố.
Bao giờ gương vỡ mà mua gương lành : Gương vỡ là quan hệ tình yêu hay hôn nhân kết thúc, mua gương lành là bắt đầu một quan hệ tình yêu hôn nhân khác tốt đẹp và hoà hợp hơn.
Theo bài ca dao, gương mờ không vứt đi được, mà phải đợi cho nó vỡ hẳn mới vứt đi được. Gương đại diện cho quan hệ tình yêu, hôn nhân và gia đình. Gương mờ là quan hệ đó không thuận lợi, soi vào gương không thấy rõ được người trong gương, nghĩa là người trong gương, người trong quan hệ này đã bị suy hoặc bị đánh mất chính mình trong quan hệ đó. Nhưng khi rơi vào một quan hệ không thuận lợi, không đơn giản cứ muốn là phá tan cái quan hệ đó ra được. Khi cố tình phủ nhận một quan hệ vẫn tồn tại ví dụ như hai người chia tay mà vẫn yêu vẫn hận, cha mẹ ly dị trong khi con cái vẫn còn nhỏ…. thì chỉ làm quan hệ đó mờ hơn nữa, nghĩa là người trong quan hệ này càng bị suy và càng đánh mất chính mình hơn.
Suy đến tận cùng, một quan hệ chỉ tan vỡ đi khi người trong quan hệ đấy mất đi hoặc xảy ra hiện tượng dứt căn giữa cha mẹ và con cái. Cho nên khi “gương vỡ lại lành” là cả nhóm này tái đầu thai với nhau.
“Gương vỡ lại lành” trong Tết Thất Tịch tương ứng với sự kiện Phục sinh của Thiên chúa giáo.
Ai ơi gương vỡ khó hàn
Chỉ đứt khó nối người ngoan khó tìm
Ai ơi gương vỡ khó hàn : “Gương vỡ khó hàn” là gương đồng.
Chỉ đứt khó nối người ngoan khó tìm : Chỉ này là chỉ tơ kết nối hai người yêu nhau, hai vợ chồng.
Cầu Tràng Kênh dầu có phân đôi ngả
Sông Lệ Thủy dầu có cách phá trở ghềnh
Vì em ăn ở có nghĩa có nhơn nên gương vỡ lại lành
Để đôi lứa ta đúc kết trọn chỉ mành nên duyên
Chỉ mảnh nên duyên chính là chỉ xe tơ kết tóc nên duyên vợ chồng, mà cũng là chỉ của ông Tơ (bà Nguyệt), chỉ của Chức Nữ (Ngưu Lang) dệt vải. Khi gương vỡ thì các mảnh vỡ này sẽ cắt đứt tóc thề, cắt đứt duyên nợ đôi lứa, trước đó đã được nối trong lễ xe tơ kết tóc. Như vậy lược để chải đầu, còn gương để soi mặt khi chải đầu, nhưng khi gương vỡ thì làm đứt tóc thề và làm vỡ hình khuôn mặt trong gương.
Kho tàng ca dao Việt có vài bài ca dao ngược, và trong một chuỗi sự kiện ngược được nêu ra trong các bài ca dao này, có sự kiện ngược là “gương vỡ lại lành”.
Một bài nói rằng : Hát cho gương vỡ làm ba lại liền.
Hát cho sấm động mưa ra
Hát cho gương vỡ làm ba lại liền
Hát cho bể lọt vào ao
Một trăm trái núi lọt vào trôn kim
Hát cho bong bóng thì chìm
Đá xanh thì nổi, gỗ lim lập lờ
Gương vỡ làm ba xảy ra với các quan hệ cơ bản sau
– Cha mẹ con
– Ông bà đầu nhau 2 ông 1 bà
– 2 bà 1 ông
– Tam toà Thánh mẫu
Tất cả các sự kiên gương vỡ lại liền trên đều liên quan đến đầu thai, chuyển kiếp, phục sinh của cả nhóm linh hồn.
Một bài nói rằng : Chơi cho gương vỡ làm đôi lại liền.
Em là con gái nạ dòng
Cơm cha áo mẹ dốc lòng đi chơi
Chơi cho sấm động mưa rơi
Chơi cho gương vỡ làm đôi lại liền
Chơi cho nguyệt náo trung thiên
Chơi cho lá rụng về đền vua Ngô
Chơi cho nước Tấn sang Hồ
Cho Tần sang Sở, cho Ngô sang Lào
Chơi cho bể lọt vào ao
Chơi cho trái núi lọt vào trôn kim
Chơi cho bong bóng thì chìm
Đá hoa thì nổi, gỗ lim lập lờ.
Gương vỡ làm đôi lại liền xảy ra với các quan hệ tay đôi mà tiêu biểu nhất là
– Quan hệ giữa hai nửa của một con người như là Tấm với Cám, ông Công với ông Táo
– Quan hệ cặp đôi nam nữ
– Quan hệ của các căp cha mẹ : cha mẹ xứ sở, cha mẹ bào (trứng – tinh trùng – hợp tử), cha mẹ thai (đẻ), cha mẹ thân (nuôi dạy)
Hãy cùng phân tích bài ca dao trên xem ai có đủ sức làm cho gương vỡ lại lành
– Em là con gái nạ dòng/Cơm cha áo mẹ dốc lòng đi chơi : Gái nạ dòng là gái đã có chồng mà chia tay, hoặc chồng chết, sống một mình, có thể có con hoặc chưa có con. Nang trứng chính là gái nạ dòng, được sinh ra cơm cha áo mẹ là tinh cha huyết mẹ đến mang thai. Em đi chơi là trứng vận hành trong buồng trứng.
– Chơi cho sấm động mưa rơi : Câu này mô tả sự kiện trứng chín, vỡ nang trứng.
– Chơi cho gương vỡ làm đôi lại liền : Cha mẹ xứ sở bắc cầu Ô Thước để trứng và tinh trùng đang ở tình trang xa cách tái kết nối với trên trường xứ sở với nhau, nghĩa là trứng ra khỏi nang trong buồng trứng có thể nói là cùng thời điểm với tinh trùng ra khỏi nang trong tinh hoàn
– Chơi cho nguyệt náo trung thiên : Nguyệt thượng trung thiên là thời điểm mặt trăng lên cao nhất, ở giữa trời, liên quan đến hình và cấu trúc. Nguyệt náo trung thiên là nguyệt rộn giữa trời, liên quan đến thanh âm và vận hành. Câu này mô tả trứng (nguyệt) bay vào khoảng không ở giữa buồng trứng và vòi trứng (trung thiên), nơi có thuỷ bảo
– Chơi cho lá rụng về đền vua Ngô/Chơi cho nước Tấn sang Hồ/Cho Tần sang Sở, cho Ngô sang Lào : Đây đều là các sự kiện thay đổi quốc gia triều đại. Đây là chuỗi vận hành của tinh trùng bên nam, từ tinh hoàn theo ống dẫn tinh đến dương vật, rồi đi vào âm đạo, qua tử cung lên vòi trứng.
– Chơi cho bể lọt vào ao/Chơi cho trái núi lọt vào trôn kim : Hai câu này hoàn toàn có thể được giải thích qua trứng và tinh trùng. Tinh trùng và trứng bé xíu nhưng mang mật mã của toàn bộ con người, mà phát triển lên từ hợp tử. Bể lọt vào ao là đưa mã gen của mẹ vào trứng. Trái núi lọ vào trôn kim là đưa mã gen của bố vào tinh trùng, sao đó mã gen này được rút ra khỏi tinh trùng đi vào trứng, để thụ thai cho trứng.
– Chơi cho bong bóng thì chìm : Trứng thụ thai hay hợp tử giống như bong bóng, nhưng nó không nổi mà đi sâu dần xuống vòi trứng, tử cung, rồi chìm vào thành tử cung
– Đá hoa thì nổi, gỗ lim lập lờ : Đá hoa là em bé trong bào thai nổi lơ lửng trong nước ối, gỗ lim là rốn thì nửa nổi nửa chìm
Vậy có thể thấy rằng cả bài ca dao này nói về chuỗi sự kiện từ rụng trứng đến mang thai.
